Marketlerde Kağıt ve Bez Çanta Dayatmasına KDK’den ‘Dur’ Kararı
Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), zincir marketlerin plastik poşet yerine yalnızca daha pahalı olan kağıt ve bez çanta satmasını hukuka aykırı bularak önemli bir tavsiye kararına imza attı. Karara göre, bu uygulama tüketicinin seçim hakkını elinden alıyor ve ekonomik bir dayatma oluşturuyor. KDK, ilgili marketlerin denetlenmesi ve gerekli yaptırımların uygulanması için bakanlığa tavsiyede bulundu.
Vatandaş Şikayeti Kararı Tetikledi
Süreç, bir zincir marketten alışveriş yapan bir vatandaşın şikayetiyle başladı. Kasiyerden plastik poşet talep eden müşteri, markette yalnızca kağıt ve bez çanta satıldığı yanıtını aldı. Bu durumun, Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar’ın 8. maddesine aykırı olduğunu belirten vatandaş, konuyu KDK’ye taşıyarak marketlerin denetlenmesini talep etti.
Bakanlığa ‘Denetim ve Yaptırım Uygulayın’ Tavsiyesi
Başvuruyu değerlendiren KDK, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na önemli bir tavsiye gönderdi. Tavsiye kararında, “zincir marketlerde yasal yükümlülüklere aykırı olarak plastik poşet satışı yapılmamasının idari denetim kapsamına alınarak gerekli yaptırımların uygulanması” gerektiği vurgulandı.
Uygulama Mevzuata Aykırı ve Ekonomik Külfet Yaratıyor
KDK kararında, mevcut mevzuatın marketlere plastik poşet satışını tamamen kaldırıp sadece “kağıt, file ve bez” gibi daha maliyetli alternatifler sunma izni vermediğinin altı çizildi. İlgili Usul ve Esaslar’ın 8. maddesine göre, bu alternatiflerin plastik poşetlere ek olarak sunulması gerektiği belirtildi.
“Zincir marketin söz konusu uygulaması, tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkarmaktadır. Özellikle plastik poşetlerin belirli bir ücret karşılığı sunulması yönündeki yasal düzenleme, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve tercihini çevre dostu yönde şekillendirmeyi amaçlarken, poşete nazaran daha yüksek ücret karşılığı yalnızca kağıt torba sunulması suretiyle tüketiciye seçenek bırakılmaması, düzenleyici hükümlerin özüne ve ruhuna aykırıdır. Plastik poşet tedarik ve satışının yeniden sağlanması, buna paralel olarak da alternatif taşıma ekipmanlarının da sunulmaya devam edilmesi gereklidir.”
Kararın sonuç bölümünde, marketlerin bu uygulamasının hem plastik poşet bulundurma yükümlülüğünü ihlal ettiği hem de tüketici hakları ile ekonomik denge açısından hukuka ve hakkaniyete uygun olmadığı belirtilerek, idari denetimle değerlendirilmesi gerektiği kanaatine varıldığı ifade edildi.