Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), bir zincir marketin plastik poşet satmayı durdurarak müşterilerini yalnızca daha pahalı olan kağıt ve bez çantalara yönlendirmesi üzerine önemli bir tavsiye kararı yayımladı. Bir vatandaşın şikayetiyle başlayan süreç, marketlerin yasal yükümlülüklerini gündeme getirdi.
Karara göre, alışverişi sonrası kasada plastik poşet talep eden bir tüketici, markette sadece kağıt ve bez çanta satıldığı yanıtını aldı. Tüketici, bu durumun “Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar” düzenlemesinin ilgili maddesine aykırı olduğunu belirterek konuyu KDK’ye taşıdı ve marketlerin denetlenmesini talep etti.
KDK’dan Bakanlığa “Denetim ve Yaptırım” Tavsiyesi
Başvuruyu değerlendiren Kamu Denetçiliği Kurumu, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na kritik bir tavsiyede bulundu. KDK, “zincir marketlerde yasal yükümlülüklere aykırı olarak plastik poşet satışı yapılmamasının idari denetim kapsamına alınarak gerekli yaptırımların uygulanması” gerektiğini belirtti.
Uygulama Tüketiciye Ekonomik Külfet Yaratıyor
KDK kararında, mevcut mevzuatın marketlerin plastik poşet satışını tamamen kaldırıp sadece daha pahalı alternatifler sunmasına izin vermediği vurgulandı. “Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar”ın 8. maddesine dikkat çekilen kararda, kağıt, file veya bez gibi alternatiflerin plastik poşetlere ek olarak sunulabileceği ifade edildi.
“Zincir marketin söz konusu uygulaması, tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkarmaktadır. Özellikle plastik poşetlerin belirli bir ücret karşılığı sunulması yönündeki yasal düzenleme, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve tercihini çevre dostu yönde şekillendirmeyi amaçlarken, poşete nazaran daha yüksek ücret karşılığı yalnızca kağıt torba sunulması suretiyle tüketiciye seçenek bırakılmaması, düzenleyici hükümlerin özüne ve ruhuna aykırıdır.”
Kararın devamında, marketin plastik poşet tedarik ve satışını yeniden sağlaması ve aynı zamanda alternatif taşıma ekipmanlarını da sunmaya devam etmesi gerektiği belirtildi.
Kararın Gerekçesi: Hukuka ve Hakkaniyete Aykırılık
KDK’nın nihai değerlendirmesinde şu ifadelere yer verildi: “Zincir marketlerin çevreyi koruma gerekçesiyle plastik poşet satışını tamamen kaldırarak yalnızca alternatif torba satışı yapmasının bir yandan mevzuatla getirilen plastik poşet bulundurma yükümlülüğünün ihlaline neden olduğu, diğer yandan tüketici hakları ve ekonomik yükümlülük dengesi açısından hukuka ve hakkaniyete uygun olmaması sebebiyle zincir market tarafından yapılan uygulamanın idari denetim kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.”