UNESCO Dünya Mirası Listesi Yeni Alanlarla Genişliyor
Birleşmiş Milletler Eğitim, Bilim ve Kültür Örgütü (UNESCO), Paris’te gerçekleştirdiği 47. Dünya Miras Komitesi toplantısında, insanlığın ortak mirasını zenginleştirecek önemli kararlar aldı. Toplantı sonucunda, altı farklı kıtadan 26 yeni alan Dünya Mirası Listesi’ne dahil edildi ve listedeki toplam site sayısı 1248‘e yükseldi.
Listeye yeni eklenen dikkat çekici yerler arasında şunlar bulunuyor:
- Kamboçya’daki Kızıl Kmerler dönemi anma alanları
- Almanya’nın masalsı Bavyera sarayları
- Güney Kore’nin prehistorik kaya resimleri
- Fransa’nın kuzeybatısındaki megalitik Carnac taşları
- Brezilya’nın biyoçeşitliliğiyle öne çıkan Peruaçu Kanyonu
Türkiye’nin Gururu: Sardes ve Bin Tepeler Artık Listede
Bu yılki toplantı, Türkiye için de büyük bir gurur kaynağı oldu. Lidya medeniyetinin başkenti Sardes Antik Kenti ile Bin Tepeler Tümülüsleri, UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne girmeyi başardı. Manisa il sınırları içinde yer alan bu eşsiz miras alanları, sadece Anadolu için değil, tüm Akdeniz uygarlıkları için büyük bir kültürel değere sahiptir.
MÖ 8-6. yüzyıllar arasında Lidya’nın başkenti olan Sardes, tarihte paranın ilk kez basıldığı yer olarak bilinir. 75 kilometrekarelik geniş bir alana yayılan Lidya tümülüsleri ise 119 anıt mezardan oluşmakta ve Lidya kraliyet ailesinin defnedildiği bölgenin en büyük nekropolü olarak kabul edilmektedir.
UNESCO’nun Karşılaştığı Siyasi Zorluklar
1972’de kurulan ve 196 ülkenin taraf olduğu Dünya Miras Sözleşmesi, dünyanın en geniş kabul gören uluslararası anlaşmalarından biri olmasına rağmen, UNESCO son dönemde ciddi siyasi meydan okumalarla yüzleşmektedir. ABD Dışişleri Bakanlığı, Donald Trump döneminde başlatılan uluslararası örgütlerden çekilme politikası doğrultusunda UNESCO’dan ayrılma kararı aldı.
Bakanlık sözcüsü Tammy Bruce, kararı şu sözlerle açıkladı: “UNESCO bölücü sosyal ve kültürel amaçları ilerletmekte ve BM’nin sürdürülebilir kalkınma hedeflerine aşırı odaklanmakta. Bu durum, Amerika’nın öncelikli dış politikasıyla çelişen küreselci, ideolojik bir gündemdir.”
Aralık 2026’da yürürlüğe girecek olan bu karar, İkinci Dünya Savaşı sonrası barışı teşvik amacıyla kurulan örgüt için önemli bir darbe niteliğindedir. Bu adım, ABD’nin daha önce Dünya Sağlık Örgütü, UNRWA ve BM İnsan Hakları Konseyi’nden çekilme kararlarının bir devamı olarak görülüyor.
Dünya Mirası Olmanın Önemi ve Getirdikleri
Tüm siyasi gerilimlere rağmen UNESCO’nun ana misyonu değişmemiştir. Bir alanın Dünya Mirası Listesi’ne alınması, ilgili ülke için önemli sorumluluklar getirir. Bu statü; miras alanları için koruma planlarının hazırlanmasını, yerel halkın katılımını, tanıtım faaliyetlerini ve olası zararların önlenmesini zorunlu kılar. Aynı zamanda bu unvan, kültürel mirasın belgelenmesi, korunması ve gelecek nesillere aktarılması anlamına gelir.
Listeye giren alanlar, kültürel korumanın yanı sıra turizm ve restorasyon fonları gibi ekonomik fırsatlar da elde eder. 2003’te yürürlüğe giren Somut Olmayan Kültürel Miras Sözleşmesi ise diller, ritüeller ve gelenekler gibi yaşayan kültür unsurlarını koruma altına almıştır. Bu listede Türkiye’den Türk kahvesi geleneği, meddahlık, Karagöz ve Hacivat ile Mevlevi Sema Töreni gibi birçok değer yer almaktadır.
UNESCO etiketi, özellikle çatışma bölgelerindeki miraslar için bir can simidi olabilmektedir. Örneğin, 2024’te Filistin’deki Aziz Hilarion Manastırı’nın “Tehlike Altındaki Miras” listesine alınması, bölgeye teknik ve mali yardım sağlanmasının önünü açmıştır. Sonuç olarak UNESCO, insanlığın ortak mirasına sahip çıkma kararlılığını sürdürmektedir.