Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın geçtiğimiz hafta İstanbul’da İtalya Başbakanı Giorgia Meloni ve Libya Ulusal Birlik Hükümeti Başbakanı Abdülhamid Dibeybe ile gerçekleştirdiği sürpriz zirve, Akdeniz’deki diplomatik dengeleri yeniden şekillendirirken, Yunanistan’da büyük yankı uyandırdı. Yunan basını ve muhalefet, gelişmeleri yakından takip ederek kendi hükümetlerine yönelik eleştirilerini artırdı.
Geçmişten Bugüne Akdeniz’de Değişen Roller
İstanbul’daki zirvenin stratejik önemini anlamak için yedi yıl öncesine, 16 Kasım 2018‘e gitmek gerekiyor. O dönemde, İtalya’nın Palermo şehrinde düzenlenen Uluslararası Libya Konferansı’nda Türkiye, kendisine yönelik dışlayıcı bir tavır nedeniyle masadan kalkmıştı. Dönemin İtalya Başbakanı Giuseppe Conte’nin, Türkiye ve Katar’ı dışarıda bırakan bir toplantı sonrası “İtalya Akdeniz’in başrol oyuncularını bir araya getiriyor” notuyla paylaştığı fotoğraf, büyük bir diplomatik tepkiye yol açmıştı. O gün Türkiye’yi Akdeniz’in bir parçası olarak görmeyen anlayışa karşı dönemin Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay ve Libya Özel Temsilcisi Emrullah İşler, konferansı terk ederek net bir tavır sergilemişti.
Pragmatik Lider Meloni ve Yeni İş Birliği Ekseni
Bugün ise tablo tamamen farklı. Avrupa’da Cumhurbaşkanı Erdoğan ile en iyi ilişkilere sahip liderlerden biri olarak öne çıkan İtalya Başbakanı Meloni, pragmatik bir yaklaşımla yeni bir iş birliği kapısı araladı. Zirvenin ardından yapılan açıklamalar, bu yeni dönemin kodlarını ortaya koydu.
- Libya’nın Çağrısı: Dibeybe, Libya, Türkiye, İtalya ve Katar’dan oluşacak dörtlü bir bakanlar toplantısı önererek ortak projelerin hızlandırılması çağrısında bulundu.
- İtalya’nın Vurgusu: Meloni’nin ofisi, göç kontrolü konusunda Türkiye ile yürütülen iş birliğinden elde edilen “mükemmel sonuçları” övdü ve bu modelin Libya ile de uygulanması gerektiğini belirtti.
- Stratejik Projeler: Üç lider, göç akımlarının yönetilmesinin yanı sıra enerji, petrol, gaz ve altyapı alanlarında ortaklığın güçlendirilmesi, liman yatırımları ve Libya’nın bölgesel projelere entegrasyonu gibi konuları ele aldı.
Bu gelişmeler, geçtiğimiz Haziran ayında Türkiye Petrolleri Anonim Ortaklığı (TPAO) ile Libya Ulusal Petrol Kurumu (NOC) arasında imzalanan sismik arama ve sondaj anlaşmasının ardından Yunanistan’ın AB’ye şikayette bulunmasıyla birlikte düşünüldüğünde daha da anlam kazanıyor.
Uluslararası Basının Yorumu: “Sıradan Bir Görüşmeden Fazlası”
Trablus merkezli yayın kuruluşu Libya Observer‘ın Kıdemli Politika Editörü Abdulkader Assad, İstanbul Zirvesi’ni dikkat çekici bir analizle değerlendirdi. Assad, bu görüşmenin sıradan bir diplomatik temasın çok ötesinde olduğunu belirtti.
“Bu son zirve, bir karşı mesaj olarak okunmalıdır: Türkiye ve Libya’nın temel stratejik çıkarlar konusunda aynı çizgide olduğunu ve Avrupa Birliği ve NATO üyesi olan İtalya’nın bu çizgiye karşı çıkmak yerine, onunla etkileşime girmeye istekli olduğunu belirten bir bildiri. İtalya, İstanbul’da Türkiye-Libya eksenine katılarak, bölgedeki konumunun bir dönüm noktasına, en azından nüanslı bir yeniden ayarlamaya işaret etmiştir. Başbakan Meloni’nin katılımı pragmatik bir hamle olarak yorumlanabilir.”
Akdeniz’de Yeni Bir Dönem mi Başlıyor?
İstanbul’daki üçlü zirve, Akdeniz’de yeni ve dinamik bir mekanizmanın temellerini atıyor. Bu ittifakın derinleşmesi ve yeni aktörlerin katılımıyla güçlenmesi, bölgedeki eski ve kemikleşmiş ittifakları anlamsız kılma potansiyeli taşıyor. Libyalı gazetecinin de ifade ettiği gibi, “İstanbul’da yeni bir dönem başlamış olabilir.“