Kış Uykusu Genleri İnsan Sağlığını Dönüştürebilir
İnsan DNA’sında bulunan ve kış uykusuyla bağlantılı genlerin, çeşitli hastalıkların tedavisinde devrim yaratma potansiyeli taşıdığı ortaya çıktı. Utah Üniversitesi‘nden Profesör Christopher Gregg öncülüğündeki bir araştırma ekibi, bu genlerin biyolojik mekanizmalarını aydınlatan iki önemli çalışmayı Science dergisinde yayımladı.
Hayvanlardaki Kış Uykusu Mekanizması
Kış uykusuna yatan memeliler, metabolizmalarını dikkat çekici bir şekilde yavaşlatma yeteneğine sahiptir. Örneğin, yer sincapları uyku öncesi kilo almak için geçici bir insülin direnci geliştirir ve uyku sırasında bu durumu tersine çevirir. Profesör Gregg’e göre, bu sürecin anlaşılması tip 2 diyabet gibi metabolik hastalıkların tedavisi için yeni ufuklar açabilir. Ayrıca bu hayvanlar, uyandıklarında beyne aniden kan akışının neden olabileceği felç riskine karşı doğal bir korumaya sahiptir. Araştırmacılar, bu genetik avantajların insanlar için de kullanılabilecek bir “biyolojik araç kutusu” sunduğuna inanıyor.
Fareler Üzerindeki Genetik Deneyler
Ekip, hibernasyonla ilişkili genlerin etkilerini anlamak için fareler üzerinde genetik deneyler gerçekleştirdi. Fareler kış uykusuna yatamasa da, aç kaldıklarında “torpor” olarak bilinen düşük enerjili bir duruma girebildikleri için deneylerde model olarak kullanıldılar.
CRISPR gen düzenleme teknolojisi kullanılarak, insanlarda obezite ve metabolizma ile ilişkili olan FTO geni etrafındaki beş farklı düzenleyici DNA bölgesi (CRE) devre dışı bırakıldı. Bu genetik değişikliklerin sonuçları oldukça dikkat çekiciydi:
- E1 Bölgesi: Bu bölgenin silinmesi, dişi farelerin yüksek yağlı bir diyetle daha fazla kilo almasına neden oldu.
- E3 Bölgesi: Bu bölgenin çıkarılması ise hem dişi hem de erkek farelerin yiyecek arama davranışlarını ve stratejilerini değiştirdi.
Bu bulgular, söz konusu gen bölgelerinin insan metabolizması ve davranışları üzerinde de potansiyel etkileri olabileceğine dair önemli ipuçları sunmaktadır.
Araştırmanın İnsanlara Uygulanabilirliği
Araştırmacılar, bu gen bölgelerinin insanlar da dahil olmak üzere pek çok memelide benzer yapıda olduğunu belirtiyor. Ancak uzmanlar, bu bulguların doğrudan insanlara uygulanamayacağı konusunda uyarıyor.
Kaliforniya Üniversitesi’nden genom uzmanı Joanna Kelley, “İnsanlar, fareler gibi açlığa bağlı torpor durumuna giremez. Dolayısıyla genleri düzenlemek teknik olarak mümkün olsa da, sonuçları oldukça karmaşık olabilir” şeklinde görüş belirtti.
Bu nedenle, araştırmanın gelecek adımlarında torpor durumuna girmeyen hayvan türleriyle de deneyler yapılması planlanıyor.
Gelecek İçin Umut Veren Gelişmeler
Profesör Gregg’e göre, uzun vadede bu genlerin ilaçlar aracılığıyla hedeflenmesi ve modüle edilmesi mümkün olabilir. Bu sayede, kış uykusunun sağladığı nörolojik koruma ve metabolizma kontrolü gibi faydalar, insanlar için uykuya yatma zorunluluğu olmadan elde edilebilir. Gregg, “Kış uykusunun biyolojisini çözmek, yalnızca bilimsel bir merak konusu değil, aynı zamanda obezite, felç ve diyabet gibi modern çağın önemli hastalıklarını önlemede devrimsel bir adım olabilir” dedi.