Yeni Biyoteknoloji Girişimi Herasight: Embriyo Zekasını Tahmin Etme İddiası
Bilim insanları Tobias Wolfram ve Alex Strudwick Young tarafından kurulan Herasight adlı şirket, yakın zamanda kamuoyuna açılarak tartışmalı faaliyetlerini duyurdu. Şirketin en dikkat çeken vaadi, anne karnındaki embriyoların zekâ seviyesini tahmin edebildiğini öne sürmesi oldu.
Kuruculardan Young, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, şirketin bugüne kadar yüzlerce embriyoyu taradığını ve bu taramalar sonucunda 17 farklı hastalığın gelişme olasılığını analiz eden algoritmalar geliştirdiğini belirtti. Ancak asıl tartışma, şirketin sunduğu simülasyon aracıyla başladı.
Tahmini Zeka Aralığı Nasıl Belirleniyor?
Herasight tarafından geliştirilen simülasyon aracı, kullanıcıların belirli verileri girmesiyle çalışıyor. Kullanıcılar, sistemdeki “intelligence” (zeka) seçeneğini işaretledikten sonra şu bilgileri giriyor:
- Anne ve babanın etnik kökeni
- Ailedeki ortalama IQ seviyesi
- Embriyo sayısı
Bu veriler ışığında sistem, doğacak çocuğun tahmini zeka aralığına dair bir sonuç sunuyor.
Yasal Durum ve Bilimsel İtibar Tartışmaları
Embriyolar üzerinde yapılan bu tür genetik taramalar Amerika Birleşik Devletleri‘nde yasal bir zemine sahipken, Birleşik Krallık gibi pek çok ülkede embriyolarda zeka gibi özelliklerin seçilmesi kesinlikle yasaktır. Bu durum, teknolojinin etik ve yasal sınırları hakkında ciddi soruları beraberinde getiriyor.
Birçok bilim insanı, genetik tarama yöntemlerinin zeka veya boy gibi son derece karmaşık özellikleri güvenilir bir şekilde öngörebileceğine dair henüz yeterli bilimsel kanıt bulunmadığını önemle vurgulamaktadır.
Herasight ekibi ise, bu tartışmaların odağında olmalarına rağmen projelerinin bilimsel temelini güçlendirmeye çalışıyor. Yayınladıkları teknik bir belgede, hastalık tarama testlerinin hem genel nüfus düzeyinde hem de aynı aile içindeki bireyler arasında geçerliliğinin test edildiğini ifade ediyorlar. Ayrıca, kendi platformlarının Elon Musk gibi isimlerin desteklediği Orchid ve Nucleus Genomics gibi diğer genetik tarama şirketlerinden daha “etik” bir yaklaşıma sahip olduğunu savunuyorlar.
“İnsanlığa Zarar Verecek” Uyarısı ve Öjenizm Endişeleri
Uzmanlar, Herasight gibi girişimlerin, aslında modern öjenizm uygulamalarını yeniden ambalajlayarak piyasaya sürdüğünü belirtiyor. Genetik seçim yoluyla üstün özelliklere sahip çocuklar yaratma fikrinin, toplumsal eşitsizlikleri daha da derinleştirebileceği ve insanlığın genetik mirasına kalıcı zararlar verebileceği konusunda ciddi uyarılar yapılıyor.
Herasight, tüm bu eleştirilere karşı “biyoteknik hassasiyet ve etik farkındalık” ilkesiyle hareket ettiğini iddia etse de, bilim dünyasının büyük bir kısmı bu girişimi hem bilimsel olarak temelsiz hem de etik açıdan son derece sorunlu olarak değerlendiriyor.