Tutankamon’un Mezarından Çıktığı İddia Edilen Heykel Tartışmalarla Satıldı
Mısır’ın genç yaşta hayatını kaybeden firavunu Tutankamon‘un mezarından çalındığı öne sürülen minyatür bir çekirge heykeli, İngiltere’nin başkenti Londra’da bir müzayedede satışa sunuldu. Eserin yarım milyon sterline alıcı bulması beklenirken, tartışmaların gölgesinde 340 bin sterline satıldığı açıklandı. Satışın beklenen rakamın altında kalmasının, eserin kökeniyle ilgili süregelen tartışmalardan kaynaklandığı düşünülüyor.
“Lanetli” Geçmiş ve Hukuki Boşluklar
Sadece birkaç santimetre uzunluğundaki boyalı ahşap heykelcik, fildişi kanatları ve zarif işçiliğiyle değil, aynı zamanda “lanetli” olarak nitelendirilen geçmişiyle de büyük ilgi çekiyor. Uzmanların ve Mısır’ın kültürel mirasını koruma savunucularının tüm tepkilerine rağmen satışa çıkarılan eser, tarihi eserlerin uluslararası ticaretindeki yasal boşlukları bir kez daha gündeme getirdi.
Howard Carter, Mısır Çılgınlığı ve “Firavunun Laneti”
1923 yılında İngiliz arkeolog Howard Carter‘ın Tutankamon’un lahitini keşfetmesi, dünya çapında bir “Mısır Çılgınlığı” (Egyptomania) başlattı. Carter’ın keşif sonrası bazı değerli nesneleri yanında götürdüğü ve bu eserlerin bir kısmının hala kayıp olduğu biliniyor. Bu dönemde, mezardan geldiği iddia edilen çok sayıda eser uluslararası piyasalarda dolaşıma girdi.
Lanet Efsanesi Nasıl Doğdu?
Meşhur “Tutankamon’un laneti” efsanesi de bu dönemde ortaya çıktı. Rivayete göre, Carter’ın mezarı açtığı gün kanaryasının bir yılan tarafından yenmesi, Mısırlı çalışanlar tarafından “firavunun ruhunun bir işareti” olarak yorumlandı. Kazı ekibinden bazı kişilerin ilerleyen zamanlarda hayatını kaybetmesi, Carter’ın mumyanın lanetini serbest bıraktığı söylentilerini alevlendirdi. Araba kazaları, yangınlar ve intiharlar gibi çeşitli ölümler lanete bağlansa da, bilim insanları bu ölümleri dönemin şartlarına ve doğal nedenlere bağlıyor. Carter’ın kendisi ise keşiften 17 yıl sonra, 64 yaşında vefat etmiştir.
Uzmanlar İkiye Bölündü: ‘Bu Eser Mısır’a Ait’
Konuyla ilgili görüş bildiren uzmanlar arasında fikir ayrılıkları yaşanıyor. The Observer’a konuşan Mısır eserleri uzmanı Tom Hardwick, eserin kökenine dikkat çekiyor:
“Bu çekirge, Tutankamon’un mezarından geldiği kabul edilerek pazarlanıyor ve bu nedenle kirli bir geçmişi var. Bu eser Mısır’a ait.”
Müzayedeyi düzenleyen Apollo müzayede evi ise, eserin geçmişini araştırmak için Art Loss Register (ALR) ile çalıştıklarını belirtti. ALR, “Guennol Çekirgesi” olarak bilinen eserin çalıntı veya kaçırılmış olarak listelenmediğini belirterek “temiz belgesi” verdiğini açıkladı. Ancak eserin, Carter’ın resmi kazı kayıtlarında yer almaması şüpheleri artırıyor. Apollo, çekirgenin Tutankamon dönemiyle tarihlendiğini ancak mezarla doğrudan bir bağlantının kanıtlanamadığını kabul ediyor.
Ahlaki Tartışma ve İade Çağrısı
Almanya’daki Museum August Kestner küratörü Mısırbilimci Christian Loeben ise somut kanıt olmasa dahi eserin ahlaki olarak Mısır’a iade edilmesi gerektiğini savunuyor. Loeben, eserin Tutankamon dönemine ait üslupta olduğunu ve çok iyi korunmuş halinin, mühürlü bir mezarda saklandığına işaret ettiğini belirtti.