İngiliz bilgisayar bilimci Tim Berners-Lee‘nin geliştirdiği “World Wide Web” (www) projesini dünyaya tanıtan ilk web sitesi, tam 34 yıl önce, 20 Aralık 1990’da İsviçre’deki Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi’nde (CERN) yayına girdi. Başlangıçta yalnızca CERN personeline açık olan bu site, 6 Ağustos 1991’de küresel erişime açılarak dijital çağın kapılarını araladı.
Askeri ve akademik amaçlarla başlayan bu yolculuk, zamanla ticaretten eğitime, sağlıktan haberleşmeye kadar hayatın her alanını kökten değiştiren bir teknoloji devrimine dönüştü. Günümüzde sosyal medya, bulut bilişim ve yapay zeka ile sürekli gelişen internet, dinamik bir dijital ekosistem halini aldı.
Türkiye’nin İnternetle Tanışması ve İlk Adımlar
Dünyadaki bu büyük dönüşümden kısa bir süre sonra Türkiye de dijital çağa adım attı. Bu sürecin temelleri, 1986’da kurulan Türkiye Üniversite ve Araştırma Kurumları Ağı (TÜVAKA) ile atıldı. TÜVAKA, Türkiye’nin önde gelen üniversiteleri arasında elektronik iletişimi sağlayan akademik bir ağdı.
1987 yılında ise Orta Doğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) üzerinden ilk geniş alanlı ağ (WAN) bağlantısı kurularak, Avrupa ve ABD’deki akademik ağlara (BITNET-EARN) erişim sağlandı. Bu, Türkiye’nin küresel ağlarla ilk temasıydı.
TR-NET Projesi ve İlk Uluslararası Bağlantı
Akademik çevrelerin dışına çıkarak interneti daha geniş kitlelere ulaştırmayı hedefleyen TR-NET projesi, 1991 yılında ODTÜ ve Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) işbirliğiyle başlatıldı. Proje kapsamında ilk uluslararası test bağlantısı, 1992’nin Eylül ayında Hollanda ile “X.25” devresi üzerinden gerçekleştirildi.
Nihayetinde, ODTÜ Bilgi İşlem Daire Başkanlığı‘ndaki yönlendiriciler ve PTT’den kiralanan 64 Kbps kapasiteli hat ile ABD’deki Ulusal Bilim Vakfı Ağı’na (NSFNet) bağlanılarak Türkiye, uluslararası internet ağına resmen dahil oldu. TR-NET’in ticari kanadının 1995’te ODTÜ’ye devredilmesiyle bağlantı hızı iki katına çıkarılarak 128 Kbps‘ye yükseltildi.
Akademik Kurumların Öncülüğü ve ULAKBİM’in Kuruluşu
1993-1996 döneminde Ege, Bilkent, Boğaziçi ve İstanbul Teknik gibi üniversiteler ODTÜ üzerinden internete bağlandı. Özellikle İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ), Türkiye’nin internet altyapısının kurulmasında kritik bir rol oynadı. 1994’te İTÜ’de kurulan web sunucusu ve devreye alınan e-posta altyapıları, dijital iletişimin ve kaynak paylaşımının temelini attı.
1996 yılında Yükseköğretim Kurulu (YÖK), üniversitelerin ağ hizmetleri görevini TÜBİTAK’a devretti. Bu kararla birlikte TÜBİTAK Ulusal Akademik Ağ ve Bilgi Merkezi (ULAKBİM) kuruldu. ULAKBİM, TÜVAKA’nın ve TR-NET’in akademik görevlerini devralarak üniversiteler arasında hızlı ve güvenli bir omurga ağı oluşturdu.
TURNET ile İnternet Ticari Hayata Adım Atıyor
İnternetin ticari kuruluşlar ve bireysel kullanıcılar tarafından kullanılmasını sağlayan TURNET projesi, 1996 yılının Ağustos ayında hayata geçti. Bu gelişmeyle birlikte, internet hizmetini son kullanıcıya ulaştıran İnternet Servis Sağlayıcı (İSS) şirketler ortaya çıktı ve 1997 başında sayıları 80’i aştı.
Bu dönemden sonra dijitalleşme hız kazandı:
- 1996 sonu: Gazete ve dergiler internet üzerinden yayın yapmaya başladı.
- 1997 ortaları: Bankalar internet bankacılığı hizmetlerini sundu.
- 1997 sonları: Popüler alışveriş merkezleri online satışa geçti.
Sonuç: Laboratuvardan Küresel Bir Ekosisteme
1990’da bir laboratuvarda doğan internet, bugün milyarlarca insanın hayatına yön veren dev bir platforma dönüştü. Türkiye, bu küresel dönüşüme akademik birikimi ve teknik kapasitesiyle hızla adapte olarak dijital çağın önemli bir oyuncusu olma yolunda sağlam adımlar attı.