Türkiye İçin Kuraklık Çanları Çalıyor
Birleşmiş Milletler (BM) destekli “Dünya Genelinde Kuraklığın Yoğunlaştığı Bölgeler” raporu, Türkiye’nin 2030 yılına kadar ciddi bir su krizi, çölleşme ve tarımsal üretimde daralma riskiyle karşı karşıya olduğunu ortaya koyuyor. Rapora göre Türkiye, çöl iklimine benzer koşulların artmasıyla kuraklıktan en fazla etkilenecek ülkeler arasında yer alıyor. Akdeniz Havzası’nı mercek altına alan çalışma, İspanya ve Fas ile birlikte Türkiye’ye odaklanırken, ülkenin yarı kurak yapısı ve topraklarının %88’inin çölleşme tehdidi altında olduğuna dikkat çekiyor. 21. yüzyılın sonunda yağışların %30 oranında azalacağı öngörülüyor.
Tarım ve Orman Bakanı İbrahim Yumaklı da, Türkiye’nin halihazırda su stresi altında olduğunu ve 2030’da aşırı su kıtlığı yaşayan ülkeler arasına girebileceğini belirtmişti.
İzmir’de Barajlar Alarm Seviyesinde
İzmir’in turizm cenneti Çeşme’de başlayan su kesintileri, gözleri kentin barajlarındaki doluluk oranlarına çevirdi. Özellikle Çeşme’nin su ihtiyacını karşılayan Alaçatı Kutlu Aktaş Barajı’nda doluluk oranı 4 Ağustos 2025 itibarıyla %2,94’e kadar geriledi. Bu düşüş o kadar ciddi ki, baraj suları çekilince eski İzmir-Çeşme karayolu yeniden gün yüzüne çıktı. Geçen yıl aynı tarihte %21,56 olan doluluk, bir yılda %88’lik şok bir düşüş yaşandığını gösteriyor.
Kritik Barajlarda Son Durum
- Gördes Barajı: İzmir’in en büyük ikinci su kaynağı olan baraj adeta kurudu. Aktif doluluk oranı ölçülemeyecek düzeyde ve kullanılabilir su miktarı eksi (-) 1.6 milyon metreküpe geriledi.
- Tahtalı Barajı: Doluluk oranı bir yılda dörtte birine inerek sadece %8.21‘e düştü. Geçen yıl bu oran %22.84 idi.
- Diğer Barajlar: Balçova Barajı’nda doluluk %28.25, Ürkmez Barajı’nda ise %11.04 olarak ölçüldü.
Su seviyelerindeki bu dramatik düşüş nedeniyle, Aliağa’daki Petkim’e ait Güzelhisar Barajı’ndan kente su takviyesi yapılmaya başlandı.
Su Kesintileri ve Tasarruf Tedbirleri Hayata Geçirildi
Artan krizle birlikte İZSU, 6 Ağustos 2025’ten itibaren gece 23:00 ile 05:00 arasında su tüketiminin yoğun olduğu bölgelerde kesintilere başlanacağını duyurdu. Daha önce Çeşme’de de benzer saatlerde kesintiler başlamıştı. Çeşme Belediyesi ise su tasarrufu için kapı önü, balkon, halı ve araç yıkamayı yasaklarken, bahçe sulamasına da saat sınırlaması getirdi.
Uzman Uyarısı: Sorun Sadece Kuraklık Değil, Yönetim Krizi
Uzmanlar, yaşananların basit bir kuraklıktan öte, yapısal bir su yönetimi krizinin sonucu olduğunu vurguluyor. Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA) üyesi Prof. Dr. Doğan Yaşar, krizin artan nüfus ve yapısal ihmallerden kaynaklandığını belirtiyor.
“Türkiye’de suyun yüzde 77’si tarımda kullanılıyor ve bunun büyük kısmı vahşi sulama yöntemleriyle harcanıyor.”
Vahşi Sulama ve Kaçak Kuyular Tehlikesi
Prof. Dr. Yaşar, tarımsal sulamada kullanılan su oranının gelişmiş ülkelerdeki gibi %40 seviyelerine çekilmesi gerektiğini savunuyor. “Çiftçi tarlaya 6 saat su vermesi gerekirken akşamdan bırakıyor, ertesi gün öğlene kadar akıyor. Tarla göle dönüyor,” diyerek ‘vahşi sulama’ tehlikesine dikkat çekiyor. Ayrıca, Türkiye’de 100 bini kaçak olmak üzere yaklaşık 550 bin kuyu bulunduğunu ve bu durumun yeraltı sularını kontrolsüzce tükettiğini ekliyor. Yaşar, münferit kuyu açmak yerine kooperatifler aracılığıyla ortak kuyular kullanılması gerektiğini öneriyor.
“Belediye Başkanlarını Yıllar Önce Uyardım”
Prof. Dr. Doğan Yaşar, bu tablonun yıllar öncesinden öngörüldüğünü ve 2020’de dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Tunç Soyer’e, 2023’te ise Cemil Tugay’a mektup göndererek kuraklık uyarısı yaptığını ancak bilimsel öngörülerin dikkate alınmadığını ifade ediyor.
Çözüm Önerileri: Arıtma Suyu ve Bilimsel Yönetim
Prof. Dr. Yaşar, Konya Ovası’na buğday yerine 6 kat daha fazla su isteyen şeker pancarı ekilmesi gibi ürün deseni yanlışlarının krizi derinleştirdiğini belirtiyor. Çözüm olarak ise şu adımları öneriyor:
- Arıtma Sularının Kullanımı: “İzmir’de her gün Çiğli’deki arıtma merkezinde 500 bin metreküp su denize gidiyor. Oysa bu su Menemen ve Gediz ovalarına aktarılmalı.”
- Bilimsel Yönetim: “Su yönetimi jeologlar ve hidrojeologların işi. Siz hasta olunca inşaat mühendisine gitmiyorsunuz, doktora gidiyorsunuz. Su sorunu varsa da hidrojeoloğa danışmanız gerekir.”
- Ürün Deseni Değişikliği: Kuraklık yıllarında suya çok ihtiyaç duyan bitkiler yerine kuraklığa dayanıklı ürünlerin ekilmesi gerekiyor.
Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı raporu da, havza ölçeğinde yönetim, merkezi planlama ve etkili denetim içeren bütüncül bir “su yönetimi stratejisi” oluşturulmasının altını çiziyor.