Rusya’nın İnternetle Savaşı: Adım Adım Gelen Dijital İzolasyon
Rusya’da internete erişim, teknik bir sorundan ziyade Kremlin’in bilinçli ve uzun vadeli bir kontrol planı nedeniyle giderek daha karmaşık ve tehlikeli bir hal alıyor. Hükümet, kısıtlayıcı yasalar, teknolojik takip ve platform yasakları gibi çok yönlü stratejilerle internet üzerindeki hakimiyetini pekiştiriyor. Kullanıcılar için VPN gibi alternatif yollar da düzenli olarak engellenirken, yetkililer şimdi de popüler mesajlaşma uygulaması WhatsApp’ı hedef alıyor.
Kremlin’in Kontrol Stratejisi: “Bin Küçük Kesikle Ölüm”
Uzmanlar ve insan hakları savunucuları, Rusya’nın interneti kontrol etme çabalarının endişe verici boyutlara ulaştığını belirtiyor. İnsan Hakları İzleme Örgütü (HRW) araştırmacısı Anastasiia Kruope, Moskova’nın yaklaşımını “bin küçük kesikle ölüm” olarak tanımlıyor. Kruope, “Her seferinde küçük adımlarla ilerleyip sonunda her şeyi kontrol altına almaya çalışıyorlar,” diyerek stratejinin kademeli doğasına dikkat çekiyor.
2011 Protestolarından Ukrayna İşgaline: Sansürün Tırmanışı
Kremlin’in interneti kontrol etme çabaları, 2011-2012 yıllarındaki hükümet karşıtı protestolarla başladı. O dönemde bağımsız medyanın ve muhalif seslerin organize olmak için kullandığı internet, hızla hedef haline geldi. Bu süreçte atılan adımlar şunları içeriyordu:
- Belirli web sitelerinin engellenmesi.
- İnternet sağlayıcılarına, kullanıcıların görüşme ve mesaj kayıtlarını saklama ve güvenlik güçleriyle paylaşma zorunluluğu getirilmesi.
- İnternet trafiğini izleyip kesebilecek özel cihazların kullanımının zorunlu kılınması.
- Rusya’nın popüler sosyal medya platformu VK‘nın Kremlin yanlısı şirketlerin kontrolüne geçmesi.
Başlangıçta bu çabalar, Çin’in “Büyük Güvenlik Duvarı” gibi kapsamlı bir sistem kurmaktan uzak görülüyordu. Ancak 2022’de Ukrayna’nın işgali ile birlikte sansür mekanizmaları çok daha sert bir hal aldı.
Ukrayna İşgali Sonrası Sert Önlemler
İşgalin ardından hükümet, Twitter, Facebook, Instagram ve Signal gibi büyük platformları engelledi. VPN servislerine yönelik engellemeler artırılarak yasaklı sitelere erişim daha da zorlaştırıldı. Rusya’da hem eğlence hem de muhalif lider Aleksey Navalny gibi isimlerin sesini duyurduğu YouTube‘a erişim bilinçli olarak yavaşlatıldı.
Altyapı ve Barındırma Hizmetleri Üzerindeki Baskı
Siber hukukçu ve Roskomsvoboda kurucusu Sarkis Darbinyan, yetkililerin web sitelerini kontrol edilebilir Rus barındırma hizmetlerine geçmeye zorladığını belirtiyor. Cloudflare gibi küresel altyapı sağlayıcılarının servisleri yavaşlatılırken, internet sağlayıcısı lisansı almanın bedeli 7.500 rubleden 1 milyon rubleye çıkarıldı. Bu durum, internet altyapısını birkaç büyük şirketin, özellikle de devlete ait Rostelecom‘un elinde topladı.
Yeni Yasa: “Aşırı Uç” İçerik Aramak Artık Suç
Çıkarılan yeni bir yasa, “aşırıcı” olarak tanımlanan materyalleri çevrim içi ortamda aramayı suç haline getiriyor. Bu kapsama LGBTI+ içerikleri, muhalif gruplar ve Kremlin karşıtı sanatçıların eserleri de giriyor. Hak savunucuları, bu yasanın sadece içerik sağlayıcıları değil, doğrudan kullanıcıları hedef aldığını ve caydırıcı bir etki yaratmayı amaçladığını vurguluyor.
Gündemdeki Tehdit: WhatsApp Yasaklanıp Yerine MAX mi Gelecek?
Rusya’da 97 milyondan fazla aylık kullanıcıya sahip olan WhatsApp‘ın engellenmesi, en büyük adımlardan biri olabilir. Milletvekili Anton Gorelkin, WhatsApp’ın pazardan çıkmaya hazırlanması gerektiğini belirterek, yerine VK tarafından geliştirilen “ulusal” mesajlaşma uygulaması MAX‘in geçeceğini duyurdu. Henüz deneme aşamasında olan MAX’in kullanıcı sözleşmesi, verilerin talep edilmesi halinde yetkililerle paylaşılacağını açıkça belirtiyor. Ayrıca yeni yasayla MAX’in ülkede satılan tüm akıllı telefonlara ön yüklü gelmesi zorunlu kılınıyor.
Sonuç: İzolasyona Doğru Adım Adım
Uzmanlara göre, Rusya internetini henüz dış dünyadan tamamen koparmış değil, ancak Kremlin bu hedefe her geçen gün daha da yaklaşıyor. Devlet medyası ve internet düzenleyicisi Roskomnadzor, tüm trafiği izleyerek engellenecek içerikleri belirliyor. Darbinyan, Batılı alternatifleri tamamen engellemeden kullanıcıları MAX gibi yerli uygulamalara yönlendirmenin zor olacağını, ancak Kremlin’in bu yöndeki kararlılığının sürdüğünü ifade ediyor. Bu süreç, Rusya’nın dijital dünyada giderek daha izole bir yapıya büründüğünü gösteriyor.