Nehirlerdeki Gizli Tehlike: Cıva Kirliliği Alarm Veriyor
Cıva, doğal olarak kayalarda ve topraklarda bulunan bir element olup erozyon, volkanik patlamalar ve orman yangınları gibi doğal süreçlerle su kaynaklarına ve atmosfere karışır. Ancak 1850’li yıllardan itibaren insan faaliyetleri bu doğal döngüyü kökünden değiştirmiştir. Sanayi Devrimi’nin başlangıcından günümüze, endüstriyel atıklar nedeniyle doğaya salınan cıva miktarı endişe verici boyutlara ulaşmıştır. Atık su, egzoz gazları, üretim tesisleri, kömürle çalışan enerji santralleri ve madencilik faaliyetleri, bu kirliliğin ana kaynaklarıdır.
Nanjing Üniversitesi’nden Çarpıcı Araştırma
Nanjing Üniversitesi’nden bilim insanları, dünya genelindeki akarsularda bulunan cıva oranlarını mercek altına alan kapsamlı bir çalışma yürüttü. Araştırmada, 1850’ler ve öncesine ait tortu karot örneklerinden elde edilen veriler analiz edildi. Bu örnekler, genellikle nehirlerin denize döküldüğü ve havadaki cıva parçacıklarının biriktiği kıyı bölgelerinden toplandı.
Araştırmacılar, sanayi öncesi dönemdeki cıva dolaşımını hesaplamak için eski erozyon çalışmalarından yararlandı. Bu verilerle, karadan denize cıvanın doğal döngüsünü modelleyen nehirlere özgü bir bilgisayar simülasyonu oluşturdular. Son adımda ise bu sanayi öncesi model, günümüz nehirlerindeki mevcut cıva oranlarıyla karşılaştırıldı.
Cıva Miktarında Yüzyıllık Artış: Tam 595 Ton
Yapılan hesaplamalara göre, 1845 ile 1859 yılları arasında dünya nehirlerinden denizlere her yıl 321 ila 383 ton arasında cıva aktığı tespit edildi. Bu, yıllık ortalama yaklaşık 390 tonluk bir doğal akışa denk gelmektedir. Araştırmacılar, nehrin konumu, bölgenin topoğrafyası ve doğal toprak erozyonu gibi faktörlere bağlı olarak cıva miktarının bölgesel farklılıklar gösterdiğini belirledi. Özellikle yüksek dağlara ve dik yamaçlara sahip bölgelerde, nehrin büyüklüğünden bağımsız olarak daha fazla cıva tespit edildi.
Çalışmanın en çarpıcı sonucu ise cıva akışının son iki yüzyılda toplamda 595 ton artmış olmasıdır. Bu durum, nehirlerdeki küresel cıva oranının 2 ila 3 kat arttığını göstermektedir. Bu artış, atmosfer ve okyanuslardaki cıva miktarındaki artışla paralellik göstermektedir; zira bu ortamlarda da cıva seviyesi 1850’den bu yana yaklaşık üç katına çıkmıştır.
Kirliliğin Kaynağı ve Coğrafi Dağılımı
Araştırmacılara göre, Sanayi Devrimi’nden bu yana cıva kirliliğindeki en büyük artış Kuzey ve Güney Amerika’daki nehirlerde yaşandı. Bu bölgeleri Güneydoğu Asya ve Güney Asya takip etmektedir. Modellemelere göre bu ek cıvanın büyük bir kısmı insan kaynaklıdır.
- Güney Amerika: Amazon gibi nehirlerdeki cıva, büyük ölçüde küçük ve kontrolsüz madencilik faaliyetlerinden ve yoğun ormansızlaşmanın yol açtığı toprak erozyonundan kaynaklanmaktadır.
- Doğu Asya: Çin’deki Yangtze Nehri gibi nehirlerdeki kirliliğin ana kaynağı ise büyük endüstriyel tesislerin bıraktığı atık sulardır.
Human perturbations to mercury in global rivers, Science Advances.