Slovenya’dan Tarihi Karar: İsrail’e Silah Ticareti Yasağı
Avrupa Birliği içerisinde ortak bir karara varılamaması üzerine Slovenya, bireysel bir adım atarak Perşembe günü İsrail ile transit geçiş ve ithalat dahil olmak üzere tüm silah ticaretini yasaklayan ilk AB ülkesi olarak tarihe geçti. Slovenya hükümeti, yaptığı resmi açıklamada Gazze’deki vahim insani durumla ilgili derin endişelerini vurguladı ve AB’nin “iç anlaşmazlıklar” nedeniyle bu tür bir önlemi alamamasını eleştirdi.
Bu kararın büyük ölçüde sembolik bir nitelik taşıdığı belirtiliyor, çünkü Slovenya hükümeti Ekim 2023‘ten bu yana çatışmalar nedeniyle İsrail’e yönelik herhangi bir silah ihracat izni vermemişti. Kararın temel amacı, Gazze’deki savaşı sonlandırması için İsrail devleti üzerindeki diplomatik baskıyı artırmak.
Slovenya Dışişleri Bakanı Tanja Fajon, 15 Temmuz’da Brüksel’de yaptığı açıklamada, “Tüm tedbirler masada. Geçmişte olduğu gibi İsrail ile katılım anlaşmasının askıya alınmasını, ticari yaptırımları, silah ambargosunu ve şiddeti destekleyen bazı yerleşimcilere ve bakanlara yönelik yaptırımları destekliyoruz. Ateşkes sağlanana, şiddet durana ve iki ülke arasında bir çözüm bulunana kadar tüm tedbirler en kısa sürede alınmalıdır,” dedi.
Diğer Avrupa Ülkelerinin Tutumu ve Düşen Satışlar
Belçika, İtalya ve Hollanda gibi diğer Avrupa ülkeleri, Slovenya kadar ileri gitmese de İsrail’e yönelik silah satışlarını önemli ölçüde azalttı. Belçika’da bölgesel yönetimler, 2008-2009 Gazze savaşı sonrası İsrail’e silah ihracatını resmen yasaklamıştı. Hollanda’da ise Lahey Temyiz Mahkemesi, Şubat 2024’te F-35 yedek parçalarının İsrail’e ihracatını durdurma kararı aldı.
2013 tarihli Silah Ticareti Antlaşması, devletlerin soykırım veya insanlığa karşı suçlarda kullanılma riski olan silahları transfer etmesini yasaklamaktadır. Ayrıca, 2008 yılında AB ülkeleri, silahlı çatışmaları körükleyebilecek askeri teçhizat transferlerini reddetme taahhüdünde bulunmuştu.
Avrupa’dan İsrail’e İhracat Devam Ediyor
Barış ve Güvenlik Araştırma Grubu (GRIP) araştırmacılarından Samuel Longuet, Avrupa’nın yasal yükümlülüklerine dikkat çekti:
“Avrupa devletlerinin sadece Gazze’de suç işlemek için kullanılabilecek teçhizatı değil, aynı zamanda Filistin topraklarındaki İsrail işgalinin kara, hava veya deniz boyutlarını sürdürmek için kullanılabilecek teçhizatı da ihraç etmeme yükümlülüğü vardır. Bu, İsrail ordusu tarafından kullanılabilecek neredeyse tüm askeri teçhizatı kapsar.”
Buna rağmen, Avrupa’dan İsrail’e askeri teçhizat ihracatı sürüyor. Bazı ülkeler, bu parçaların yalnızca İsrail’de monte edildiğini veya Gazze’de kullanılmayan eğitim ekipmanları olduğunu savunuyor. Longuet, “İtalyan araştırmacı basını ve insan hakları dernekleri, İtalyan hükümetinin sadece yeni ihracat lisanslarını askıya aldığını, ancak 7 Ekim 2023’ten önce onaylanan sevkiyatların devam ettiğini ortaya çıkardı. Bunlar özellikle eğitim uçakları için parçalardır,” diye ekliyor.
Çift Kullanımlı Teknolojiler Sorunu
Hem sivil hem de askeri amaçlarla kullanılabilen çift kullanımlı teknolojilerin transferi de önemli bir sorun teşkil ediyor. Longuet, Belçika’nın Flaman bölgesinin, “birkaç ay önce bir insani yardım konvoyunu bombalamak için kullanılan İsrail insansız hava araçlarının kontrol kabinlerinde bulunan ekranları” ihraç etmesine izin verdiğini belirtiyor. Flaman hükümetinin Mart 2023‘teki savunması, bu ekranların genel bir teknoloji olduğu yönündeydi.
Küresel Silah Tedarikçileri ve Ambargo İhtimali
ABD, İsrail’in açık ara en büyük silah tedarikçisi konumunda. İsrail’in silah ithalatının yaklaşık üçte ikisi ABD’den, üçte biri Almanya‘dan ve %1’i İtalya‘dan geliyor. Stockholm Uluslararası Barış Araştırmaları Enstitüsü’ne (SIPRI) göre Almanya, İsrail’e ağırlıklı olarak fırkateyn ve torpido satıyor.
Avrupa düzeyinde tam bir silah ambargosunun uygulanması ise pek olası görünmüyor. Böyle bir kararın AB Konseyi’nde oy birliğiyle onaylanması gerekiyor. Ancak araştırmacılara göre, İsrail’in güçlü destekçileri olan Almanya, Macaristan ve Çek Cumhuriyeti gibi ülkelerin bu tür bir kararı veto etmesi bekleniyor.