Türkiye ve Afrika Arasındaki Stratejik Ortaklık Güçleniyor
Afrika kıtasının ekonomik kalkınma hamleleri, bölgesel entegrasyon çabaları ve yabancı yatırımcılara sunduğu teşvikler, küresel sahnedeki etkinliğini giderek artırıyor. Dünya nüfusunun yaklaşık %18’ini barındıran Afrika, sadece zengin insan kaynağıyla değil, aynı zamanda büyüyen tüketici pazarıyla da uluslararası aktörlerin dikkatini çekiyor. Bu dinamik ortamda Türkiye, altyapıdan sağlığa, askeri işbirliklerinden eğitime kadar geniş bir yelpazede Afrika ülkeleriyle ilişkilerini derinleştiriyor. Son olarak Türkiye ile Gabon arasında imzalanan 8 anlaşma, bu stratejik ortaklığın somut bir göstergesi oldu.
Afrika’nın Yükselen Stratejik Önemi
Altın, uranyum, elmas ve petrol gibi zengin doğal kaynaklara sahip olan Afrika, dünya altın rezervlerinin yaklaşık %40’ına, kobaltın %60’ına ve önemli petrol ile doğal gaz rezervlerine ev sahipliği yapmaktadır. Bu zenginlik, kıtayı Çin, ABD, Avrupa Birliği ve Körfez ülkeleri gibi küresel güçler için bir çekim merkezi haline getirmiştir. Afrika ülkeleri, Birleşmiş Milletler (BM) oylamalarındaki ağırlıklarıyla artık sadece bir kaynak tedarikçisi değil, aynı zamanda küresel karar alma mekanizmalarında etkili birer aktör olarak öne çıkmaktadır.
Diplomatik İlişkilerde Tarihi Artış
Türkiye’nin Afrika’ya yönelik dış politikası çerçevesinde attığı adımlar, diplomatik alanda somut sonuçlar doğurmuştur. AA muhabirinin Dışişleri kaynaklarından edindiği bilgilere göre, 2002 yılında 12 olan Türkiye’nin Afrika’daki büyükelçilik sayısı, 2024 itibarıyla 44’e yükselmiştir. Buna paralel olarak, Ankara’da bulunan Afrika Büyükelçiliklerinin sayısı da 2008’de 10 iken, 2024’te 38’e çıkmıştır. Bu diplomatik yoğunlaşma, son 5 yıllık dönemde 500’ü aşan karşılıklı üst düzey ziyaretle taçlanmıştır.
Cumhurbaşkanı Erdoğan’dan Afrika’ya Rekor Ziyaret
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, görev süresi boyunca 31 farklı Afrika ülkesine toplam 53 ziyaret gerçekleştirerek kıtayı en fazla ziyaret eden lider unvanını taşımaktadır.
Ekonomik Ortaklık Rekor Seviyede
Türkiye’nin Afrika kıtasıyla olan ticari ilişkileri son yirmi yılda katlanarak artmıştır. 2002’de yalnızca 4,3 milyar dolar olan ticaret hacmi, 2024 yılı sonu itibarıyla yaklaşık 9 kat artarak 36,6 milyar dolara ulaşmıştır. Türkiye’nin kıtadaki doğrudan yatırımları ise 2003’teki 67 milyon dolar seviyesinden 2024’te 10 milyar dolara yükselmiştir. Türk müteahhitlik sektörü de Afrika’da büyük projelere imza atarak, 2024 sonu itibarıyla toplam değeri 97 milyar doları bulan 2.031 proje üstlenmiştir.
Stratejik Anlaşmalar ve Kurumsal İşbirlikleri
Türkiye’nin Afrika ülkeleriyle kurduğu çok yönlü ilişkiler, imzalanan sayısız anlaşmayla hukuki bir zemine oturtulmuştur. Bu kapsamda yapılan işbirlikleri şunlardır:
- Ticari ve Ekonomik İşbirliği Anlaşması: 49 ülke
- Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması: 32 ülke
- Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması: 17 ülke
- Askeri Çerçeve Anlaşması: 35 ülke
- Askeri Eğitim İşbirliği Anlaşması: 21 ülke
- Savunma Sanayi İşbirliği Anlaşması: 29 ülke
- İş Konseyi Kurulumu: 49 ülke
Ayrıca, Türk Eximbank, Aralık 2023’te Afrika Finans Kuruluşu’nun (AFC) Afrika dışından ilk sermayedarı olmuştur.
Kültür, Eğitim ve Ulaşımda Derinleşen Bağlar
Türk Hava Yolları (THY), Afrika’da 41 ülkede 62 farklı şehre sefer düzenleyerek kıtayı dünyaya bağlayan önemli bir köprü vazifesi görmektedir. Eğitim alanında ise Türkiye Bursları programı ile 2024 sonu itibarıyla yaklaşık 62 bin Afrikalı öğrenci Türkiye’de yükseköğrenim görmektedir. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığı (TİKA) 22 temsilciliğiyle, Yunus Emre Enstitüsü (YEE) 15 ülkede 18 merkeziyle ve Türkiye Maarif Vakfı (TMV) 27 ülkede 230’dan fazla kurumuyla kıtada faaliyet göstermektedir. Sağlık alanında ise Somali, Sudan ve Nijer’de kurulan dostluk hastaneleri, Türkiye’nin insani yardım faaliyetlerinin bir parçasıdır.
Bölgesel Barış İçin Güvenilir Aktör: Türkiye
Türkiye, özellikle Afrika Boynuzu’nda barış ve istikrarın tesisi için güvenilir bir aktör olarak rol almaktadır. Somali Federal Hükümeti ile Somaliland arasındaki görüşmelerde kolaylaştırıcı rol üstlenen Türkiye, son olarak Etiyopya ve Somali arasında Temmuz 2024’te başlatılan Ankara Süreci ile arabuluculuk girişiminde bulunmuştur. Bu süreç, 11 Aralık 2024’te imzalanan Ankara Bildirisi ile sonuçlanmıştır.