Toplumun Temel Taşı Aile Neden Sarsılıyor?
Aile kurumu, her dönemde toplumların en temel tartışma konularından biri olmuştur. “Kadınlık”, “erkeklik”, nüfus, çocuk, ebeveynlik ve ekonomi gibi pek çok kavramla iç içe geçmiş olan bu yapı, toplumun çekirdeği olarak kabul edilir. Ancak günümüzde bu çekirdeğin sarsıldığına dair ciddi işaretler bulunmaktadır.
Evlilik oranlarındaki düşüş, artan boşanma vakaları, aile kurmaya yönelik isteksizlik ve evlenme yaşının yükselmesi gibi endişe verici trendler, devletleri de harekete geçmeye zorlamıştır. Özellikle nüfus artış hızındaki yavaşlama, ülkenin geleceği açısından kritik bir mesele olarak görülmektedir. Bu kapsamda 2025 yılının “aile yılı” ilan edilmesi, farkındalık yaratma ve teşvik sağlama açısından değerli bir adım olsa da, sorunun kökenindeki yapısal meseleleri derinlemesine analiz etmeyi gerektirmektedir.
Postmodern Yaşam Tarzının Etkisi: Bireyselleşme ve Sorumluluktan Kaçış
Yaşanan bu dönüşümün temelinde, tüm dünyada giderek yaygınlaşan postmodern düşünce ve yaşam tarzı yatmaktadır. Bu yaşam tarzının hakim olduğu ülkelerde, aile kavramının uzun süredir bir problem olarak tartışıldığı görülmektedir. Postmodern yaşam biçiminin iki temel özelliği bu noktada öne çıkmaktadır.
1. Derinleşen Bireyselleşme
İlk olarak, sübjektivitede derinleşen bir bireyselleşme dalgası söz konusudur. Bireyselleşme, bireyin kendisini merkeze alarak diğer insanlar, toplum ve nesnelerle kurduğu tüm ilişkileri yeniden şekillendirmesine neden olur. Bu yaklaşıma göre birey, yalnızca kendi talepleri ve arzuları ekseninde bir hayat kurma eğilimindedir.
2. Haz Odaklı Yaşam
İkinci olarak, bu durumu bedensel hazların merkeze alındığı bir yaşam anlayışı tamamlamaktadır. Bu iki eğilimin birleşimi, evlenmek, aile kurmak ve toplum için çocuk yetiştirmek gibi kolektif sorumluluk gerektiren eylemlere karşı ciddi bir mesafe yaratmaktadır. Çünkü aile, en temelde bir “yükümlülük” demektir. Günümüzde pek çok birey, kimseye hesap vermemek ve dilediği gibi yaşamak adına bu yükümlülüklerden kaçınma veya erteleme davranışı sergilemektedir.
Değişen Roller ve Ekonomik Faktörler
Diğer önemli bir etken ise geleneksel kadın-erkek rollerinin değişmesi ve bu durumun aile yapısında yarattığı dönüşümdür. Kapitalist sistemin bireyleri, cinsiyet fark etmeksizin, ucuz işgücü haline getirdiği bir düzende evlilik ve çocuk sayısı doğal olarak azalmaktadır. Yeni çalışma koşulları, kadınların daha fazla yıpranmasına yol açarken, çocuk büyütmek de başlı başına riskli bir girişim olarak algılanmaya başlanmıştır. Evlenmenin ve aileyi idame ettirmenin ağır maddi koşulları da bu tabloyu daha da zorlaştırmaktadır.
Yetki Düşünce dergisindeki bir yazıda da belirtildiği gibi, rollerdeki bu değişim, erkeklerde sosyolojik olarak aile kurma gibi sorumluluklardan geri çekilme eğilimini de beraberinde getirmiştir. Toplumsal altyapı bireylere klasik roller yüklerken, üst yapıda yaratılan modern değişimler en çok aile kurumunun işlevselliğine zarar vermiştir.
Ailenin Geleceği: Bir Sığınak mı, Tarihsel Bir Kalıntı mı?
Bazı görüşler, ailenin tarihsel rollerini tamamladığını ve artık işlevsiz olduğunu öne sürse de, bu küresel politikaların bir parçası olarak öznelleştirme, mülksüzleştirme ve ailesizleştirme çabaları olduğu da iddia edilebilir. Antropolojik olarak insanlık tarihi kadar eski olan ailenin yerini alabilecek başka bir sosyal kurum henüz bulunmamaktadır. Tüm olumsuzluklara ve yaşanan sarsıntılara rağmen aile, günümüzde hâlâ önemli bir toplumsal sığınak olma özelliğini korumaktadır.