New York’tan Emsal Karar: Köpekler Artık Hukuken Aile Üyesi
“İnsanın en iyi dostu” olarak bilinen köpekler, Amerika Birleşik Devletleri’nin New York kentinde hukuki bir statü atlayarak artık resmen “aileden” sayılıyor. Mahkemenin aldığı bu tarihi karar, Duke isimli bir köpeğin 2023 yılında bir otomobilin çarpması sonucu hayatını kaybetmesiyle başlayan hukuk mücadelesinin bir sonucu. Köpeğin sahiplerinin açtığı dava, evcil hayvanların yasal konumunu yeniden gündeme getirdi: Onlar sadece mülk mü, yoksa ailenin bir parçası mı?
“Evcil Hayvan Ailedendir”: Duke İçin Adalet Arayışı
Brooklyn’de yaşayan Trevor Deblase, çok sevdiği dachshund cinsi köpeği Duke için iki yıl süren adalet arayışında şu tezi savundu: “Köpekler sadece insanın en iyi dostu değildir, onlar aynı zamanda ailedendir.” Dört yaşındaki Duke’un yaşamı, 2023 yazında trajik bir şekilde son buldu. 4 Temmuz 2023‘te Trevor DeBlase’in annesi Nan DeBlase, New York’un Mill Basin semtinde Duke’ü gezdirirken kontrolden çıkan bir araçla karşılaştı. Nan DeBlase son anda kendini kurtarırken, Duke aracın altında kalarak can verdi. Olay anı videosu, sürücünün dur işaretini dikkate almadığını ve hızla ilerlediğini ortaya koydu.
Bu köpeği hayattan bile çok seviyordum ve onsuz hiçbir şey eskisi gibi olmayacak.
Bu sözlerle acısını dile getiren Trevor Deblase, hukuk tarihinde bir dönüm noktası olacak davayı başlatarak sürücüye karşı köpeklerinin aile üyesi olarak tanınması talebiyle dava açtı.
Kaza Sonrası Hukuk Mücadelesi ve Yasal Statü Tartışması
Mevcut yasalara göre evcil hayvanlar genellikle “kişisel mülk” olarak değerlendiriliyor. Bu durumda, bir evcil hayvanın ölümüne neden olunduğunda talep edilebilecek tazminat, hayvanın piyasa değeriyle sınırlı kalıyordu. Sahiplerinin yaşadığı duygusal travma ise yasal olarak dikkate alınmıyordu. Trevor Deblase, bu durumu değiştirmek için hukuki süreç başlattı. Duke için alabileceği tazminat, köpeğin piyasa değeri ve veteriner masraflarını kapsasa da Deblase, yaşadığı acının maddi bir karşılığı olmadığını savundu. Deblase’in avukatı, evcil hayvanların “mülk” olarak tanımlanmasının “eskimiş bir tanım” olduğunu ve modern toplumun bakış açısına uygun olarak güncellenmesi gerektiğini belirtti.
Zincirleme Etkiler ve Mahkemenin Nihai Kararı
Karşı tarafın avukatı ise böyle köklü bir değişikliğin yasama organı tarafından yapılması gerektiğini ve mahkeme kararının sigorta, veterinerler ve köpek gezdiricileri için maliyetleri artıracak zincirleme sonuçlar doğurabileceğini savundu. İki yıl süren mücadelenin sonunda mahkeme, “New York’ta köpekler ailedendir” diyerek kararını açıkladı. Yargıç, köpeklerin birer eşya olmadığını hükme bağlayarak, ailenin duygusal travma için tazminat talep etmesinin önünü açtı.
Duke’ün ezildiğine tanık olmanın, yalnızca bir malın kaybıyla hissedilen üzüntünün ötesinde bir duygusal çöküntüye yol açtığı sonucuna varılabilir ve bu makul bir değerlendirmedir.
Bu kararla DeBlase ailesi, bir yakınının ölümüne tanık olan kişilere tanınan tazminat hakkına kavuştu. Ancak bu hak, olay anında köpeği tasmayla tutan Nan Deblase için geçerli olurken, olay yerinde olmayan Trevor DeBlase yalnızca maddi kayıplarını talep edebilecek.
Hayvan Haklarında Diğer Emsal Davalar
Mahkeme Salonundaki Fil: Mutlu’nun Davası
2022’de New York’ta Bronx Hayvanat Bahçesi’nde yaşayan “Mutlu” isimli Asya fili de bir davanın konusu olmuştu. Aktivistler, yalnız yaşayan Mutlu’nun bilişsel ve duygusal zekasına dayanarak “kişi” statüsü tanınmasını talep etti. Ancak mahkeme, bu talebi reddederek böyle bir kararın insan-hayvan ilişkilerini kökten değiştireceğini belirtti.
Ekvador’dan Tarihi Karar: Estrellita’nın Hakkı
Ekvador’da ise Estrellita isimli bir maymunun davası, Anayasa Mahkemesi tarafından tarihi bir kararla sonuçlandı. Mahkeme, doğa haklarının tekil hayvanlar için de geçerli olduğuna ve Estrellita’nın temel haklarının ihlal edildiğine hükmetti. Bu, Ekvador’da yabani hayvanların bireysel olarak korunmasını anayasal güvence altına alan ilk karar oldu.
Gelecek Ne Getirecek: Hukuk Hayvanları Kapsayacak Mı?
Duke davası, “Eğer köpekler aile ise kediler, tavşanlar veya hamsterlar ne olacak?” sorusunu gündeme getirdi. Ünlü modacı Karl Lagerfeld‘in mirasını kedisi Choupette’e bırakma isteği, Fransa yasaları nedeniyle mümkün olmamıştı. Bu örnekler ve davalar, hukuki kavramların hayvanları da kapsayacak şekilde genişletilip genişletilmeyeceği tartışmasını alevlendiriyor. Trevor Deblase’in dediği gibi: “Hayvanlarla ilgili yasalar berbat ve bunu söylemeye devam edeceğim; köpeklerin mülk olarak görülmesi akıl dışı.” Bu gelişmeler, hayvanların da gezegenin eşit haklara sahip bir parçası olduğu fikrini güçlendiriyor.