Sıfır Atık Vakfı’ndan İsraf Raporu: Küresel Krizin Boyutları Gözler Önüne Serildi
Sıfır Atık Vakfı, dünya çapında giderek büyüyen israf sorununa dikkat çekmek ve toplumsal farkındalığı artırmak amacıyla kapsamlı bir değerlendirme raporu yayımladı. Vakıf tarafından yapılan açıklamada, bu çalışmanın kamuoyunu daha bilinçli ve sorumlu tüketime teşvik etme hedefi taşıdığı vurgulandı. Açıklamada, aşırı tüketim ve israfın, iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı ve su krizi gibi sorunların temel nedenlerinden biri olduğu ve insanlığın geleceği için varoluşsal bir tehdit oluşturduğu belirtildi.
Küresel Gıda İsrafının Vahim Tablosu
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine dayandırılan raporda, dünya genelinde her yıl yaklaşık 1,3 milyar ton gıdanın çöpe atıldığı ifade edildi. Bu miktar, üretilen toplam gıdanın yüzde 33’üne denk geliyor. Gıda israfının çevresel etkileri de oldukça ciddi:
- Her yıl gıda israfı nedeniyle 4,4 gigaton sera gazı salımı gerçekleşiyor.
- Bu oran, küresel sera gazı emisyonlarının yaklaşık yüzde 8’ini oluşturuyor.
- İsraf edilen gıdanın sadece dörtte biriyle, dünyadaki 800 milyon aç insan doyurulabilir.
Gıda israfı, yalnızca maddi kayıplara yol açmakla kalmıyor, aynı zamanda üretimde kullanılan değerli doğal kaynakların da boşa harcanmasına neden oluyor. Her yıl 250 km³ tatlı su, israf edilen gıdaların üretimi için tüketiliyor. Bu durum, suyun yüzde 70’inden fazlasını kullanan tarım sektöründe büyük bir gizli su kaybına işaret ediyor. Enerji alanında ise israf edilen gıdanın üretimi için harcanan enerji, küresel enerji tüketiminin yüzde 10’una karşılık geliyor.
Türkiye’deki İsrafın Boyutları ve Etkileri
Raporda, Türkiye’deki israf tablosunun da endişe verici olduğu vurgulandı. Ülkemizde her yıl yaklaşık 18 milyon ton gıda israf ediliyor, bu da üretilen gıdanın yaklaşık yüzde 20’sinin doğrudan çöpe gitmesi anlamına geliyor. Özellikle ekmek israfı dikkat çekici boyutlarda; günde 4,9 milyon ekmek, yılda ise 1,8 milyar ekmek çöpe atılıyor.
En Çok İsraf Edilen Ürünler ve Kaynak Kayıpları
Türkiye’de en fazla israf edilen ürünler arasında ekmek, sebze, meyve ve süt ürünleri öne çıkıyor. Ayrıca, tarımsal üretim, nakliye ve depolama aşamalarındaki yetersizlikler nedeniyle ürünlerin yüzde 25’i daha pazara ulaşamadan kaybediliyor.
Enerji ve Su İsrafı
Konutlarda tüketilen elektriğin yaklaşık yüzde 15’i gereksiz kullanımdan kaynaklanıyor. Bekleme modundaki cihazlar ve verimsiz ısıtma-soğutma sistemleri bu kaybın ana nedenleri arasında. Sanayide ise verimsiz makineler ve atık ısı yönetimi eksiklikleri ciddi enerji israfına yol açıyor. Türkiye’de kişi başı günlük ortalama su tüketimi 225 litre olup, bunun en az yüzde 35’i gereksiz kullanımdan kaynaklanıyor. Hatalı kullanım alışkanlıkları ve vahşi sulama yöntemleri, su israfını artıran en kritik faktörler olarak belirtiliyor. Bu durum, Türkiye’nin “su stresi” yaşayan ülkeler arasına girmesine neden oluyor; zira kişi başına düşen yıllık su miktarı 1000 metreküpün altına düşmüş durumda.
İsrafın Ekonomik ve Etik Boyutu
Sıfır Atık Vakfı’nın derlediği verilere göre, israfın Türkiye ekonomisine yıllık maliyeti 100 milyar lirayı aşıyor. Bu kaynağın, tarımda verimlilik, sulama altyapıları ve yenilenebilir enerji gibi stratejik alanlarda kullanılabileceği vurgulanıyor.
“Bugün dünyada açlık ve yoksulluk içinde yaşayan milyarlarca insan varken, diğer yanda bu ölçekte bir israfın yaşanıyor olması, insanlık vicdanını derinden sarsmalıdır. İsraf artık yalnızca kişisel bir mesele değil, küresel bir sorumluluktur. Bu sorumluluğun sadece devletlere ve kurumlara değil, bireylerin günlük yaşam tercihlerine kadar her düzeyde taşınması gerekmektedir.”