Özbekistan’ın Dünya Pazarlarına Açılan Kapısı: Trans-Afgan Demiryolu
Komşularının dahi denize kıyısı olmayan dünyadaki iki ülkeden biri olma özelliğini taşıyan Özbekistan, küresel pazarlara en kısa ve verimli yollardan erişim sağlamak, lojistik maliyetlerini düşürmek ve ulaşım ağlarını çeşitlendirmek için stratejik adımlar atmaya devam ediyor. Bu kapsamda, denize en kestirme yoldan ulaşmak amacıyla komşuları Afganistan ve Pakistan üzerinden limanlara erişim çalışmaları hız kazandı.
Projenin Kilometre Taşları ve Anlaşmalar
Bu stratejik hedef doğrultusunda Özbekistan hükümeti, Şubat 2021‘de Taşkent’te Afganistan ve Pakistan ile Tirmiz – Mezar-ı Şerif – Kabil – Peşaver demir yolunun inşasına yönelik önemli bir yol haritası imzaladı. Projenin başlangıcı Eylül 2021 olarak planlansa da, Afganistan’daki siyasi değişiklikler ve Taliban’ın yönetimi devralmasıyla bir duraksama dönemine girildi.
Ancak Özbekistan’ın diplomatik girişimleri sonuç verdi ve Aralık 2021’de Taliban hükümetinin projeye katılma niyetini açıklamasıyla çalışmalar yeniden canlandı. Temmuz 2022’de taraflar, güzergah belirleme ve fizibilite çalışmaları için sahada keşiflere başladı.
Temmuz 2023’te İslamabad’da düzenlenen üst düzey toplantıda, projenin nihai güzergahı “Tirmiz – Naybabad – Maidanşehr – Logar – Harlaçi” olarak belirlendi. Aynı yıl içerisinde Özbekistan’ın Baştransloyiha şirketi, projenin ilk fizibilite çalışmasını tamamlayarak tahmini maliyeti 4,6 milyar dolar olarak açıkladı.
Son olarak, 17 Temmuz’da Kabil’de bir araya gelen Özbekistan, Afganistan ve Pakistan dışişleri bakanları, projenin fizibilite çalışmalarının tamamlanmasını öngören üçlü bir anlaşmaya imza atarak somut bir adım daha attılar.
Projenin Detayları ve Ekonomik Etkileri
Özbek makamlarına göre, Trans-Afgan Demiryolu Projesi‘nin inşasına bu yıl başlanması ve 5 yıl içinde tamamlanması hedefleniyor. Proje, bölge lojistiğini kökten değiştirecek özellikler barındırıyor:
- Toplam Uzunluk: Yaklaşık 573 kilometre
- Toplam Maliyet: Tahmini 4,6 milyar dolar
- Altyapı: 33 tren istasyonu, 187 km istasyon hattı, 3 tünel, 107 demir yolu geçidi ve 700 km’den fazla elektrik hattı.
Bu demir yolunun faaliyete geçmesiyle, Özbekistan’ın Pakistan limanları üzerinden denize erişim süresinin 30 günden sadece 5 güne düşmesi bekleniyor. Bu durum, taşımacılık maliyetlerinde 2 kat, süresinde ise 6 kat azalma anlamına geliyor. Projeyle birlikte mevcut 1 milyon tonluk yük hacminin ilk etapta en az 3 kat artarak yıllık 3 milyon tona, ilerleyen dönemlerde ise 20 milyon tona ulaşması hedefleniyor.
Uzman Görüşü: “Büyük Perspektifler Sunuyor”
Lojistik uzmanı Alişir Davirov, projenin stratejik önemine dikkat çekti. Davirov, Özbekistan’ın denize erişim için mevcut rotalarının yanı sıra daha güvenli ve kısa bir güzergah arayışında olduğunu belirtti.
“Trans-Afgan demir yolunun faaliyete geçmesi Özbekistan’ın dünya pazarına daha fazla açılmasına imkan verecek, bu güzergah ülkenin dış ticaret hacminin de artmasına katkı sağlayacaktır. Bu açıdan da Trans-Afgan demir yolu, büyük perspektifler sunuyor.”
Davirov ayrıca, bu koridorun Orta ve Güney Asya’yı birbirine bağlayarak sadece ticari ve ekonomik değil, aynı zamanda siyasi ve diplomatik ilişkileri de güçlendireceğini vurguladı.