Suriye’de Yeni Dönem: Bütünleşme Çabaları ve İç Savaş Endişeleri
Suriye’de 8 Aralık 2024 tarihinde 61 yıllık Baas rejiminin sona ermesiyle yeni bir dönem başladı. Radikal İslamcı El Kaide bağlantılı Hayat Tahrir eş-Şam (HTŞ) örgütünün lideri Ahmed Şara‘nın geçici devlet başkanı olmasıyla, sekiz aydır birleşik bir Suriye ordusu kurma ve merkezi yönetimi tesis etme çabaları sürüyor. Ancak bu süreç, ülkedeki karmaşık etnik ve siyasi dengeler nedeniyle sancılı ilerliyor.
Ülkenin kuzeydoğusunda ABD’nin eski müttefiki ve Kürtlerin ağırlıkta olduğu Suriye Demokratik Güçleri (SDG) ile Şam arasındaki müzakereler sonuçsuz kalırken, güneydeki Dürziler de kendi milis güçlerini kurarak yeni orduyu bölgelerinde istemediklerini açıkça belirtiyor. Bu durum, Suriye’nin geleceğine dair “bölünme ya da yeni bir iç savaş” endişelerini beraberinde getiriyor.
İç Savaş Farklı Bir Boyutta Devam mı Ediyor?
Uzmanlara göre, Suriye’deki iç savaş sona ermedi, sadece şekil değiştirdi. Demokrasilerin Savunulması Kurumu’ndan araştırma analisti Ahmad Sharawi, bu görüşü destekliyor:
“Esad rejimi devrildiğinde birçok kişi Suriye’de iç savaşın bittiğini düşündü. Ben buna hep karşı çıktım, savaşın sadece farklı bir çerçeveye evrildiğini söyledim. Yeni bir liderlik altında aynı dinamikler devam ediyor.”
Medeniyet Üniversitesi’nden Doç. Dr. Helin Sarı Ertem ise mevcut karmaşanın beklenen bir durum olduğunu ifade ediyor ve ekliyor: “Sonuçta 13 yılı aşkın bir iç savaştan; yüzlerce farklı, siyasi ve askeri fraksiyondan bahsediyoruz. Bunların şu anki aşamaya gelmesi dahi çok zordu.”
Yeni Yönetimin Güven ve Kontrol Sorunu
Ahmed Şara’nın tüm silahlı grupları tek bir ordu altında toplama vaadi henüz karşılık bulmuş değil. Singapur Ulusal Üniversitesi’nden gazeteci ve akademisyen James Dorsey, durumu net bir şekilde özetliyor:
“Şara kontrolü hiçbir zaman sağlayamadı ki şimdi kaybediyor olsun. ‘Haydi şimdi herkes bir komuta merkezi altına girecek, silahlarınızı merkezi orduya verip bireysel olarak orduya katılın’ diyerek birleşik bir ordu yaratamazsınız, bu kadar kolay değil.”
Aleviler ve Kürtler gibi azınlık gruplarının yeni yönetime olan güvensizliği, entegrasyonun önündeki en büyük engellerden biri. Sharawi’ye göre Şara’nın “Ben Esad’ı devirdim, her şeye ben karar veririm” tutumu, etnik gruplarla arasındaki mesafeyi daha da artırıyor.
Federalizm Bir Çözüm Olabilir mi?
Entegrasyonun sağlanamaması durumunda federalizm bir seçenek olarak tartışılsa da uzmanlar bu konuda temkinli. Helin Sarı Ertem, federatif bir yapının gelecekte bölünme senaryolarını ve bölgesel manipülasyonları tetikleyebileceğini belirtirken, James Dorsey ise Türkiye gibi bölgesel güçlerin sınırında otonom bir Kürt devleti istemeyeceği için bu fikre karşı çıkacağını vurguluyor.
Vekil Güçlerin Gölgesinde Yeni Çatışma Riski
Suriye’deki mevcut durum, vekil güçler savaşını körükleme potansiyeli taşıyor. Ülkedeki farklı gruplar ve uluslararası destekçileri şu şekilde sıralanabilir:
- Süveyda Askeri Konseyi: Güneydeki Dürzi milislerden oluşan ve İsrail tarafından desteklenen yeni bir oluşum.
- Suriye Milli Ordusu (SMO): Türkiye tarafından desteklenen ve yeni orduya entegre olsa da kendi komuta zincirine sadık kalan grup.
- Şii Milis Güçler: Özellikle Batı Suriye’deki Alevi bölgelerinde İran’ın etkisini sürdüren güçler.
Uzmanlar, bu vekil güçlerin çatışmasının çok olası olduğunu ve gelecekte daha büyük bölgesel çatışmalara yol açabileceğini belirtiyor.
Uluslararası Denge ve Halkın Savaş Yorgunluğu
Tüm bu olumsuz senaryolara rağmen, bölünmenin veya büyük bir savaşın önlenebileceğine dair güçlü ihtimaller de mevcut. Başta ABD ve Körfez ülkeleri olmak üzere uluslararası aktörler, Suriye’nin toprak bütünlüğünü destekliyor. Özellikle Suudi Arabistan’ın yeni yönetime verdiği destek, Şam için önemli bir güvence sağlıyor.
Ahmad Sharawi’nin de vurguladığı gibi, 14 yıllık savaşın getirdiği yorgunluk, Suriye halkının yeni bir çatışmadan ziyade siyasi çözümü tercih etmesine neden olabilir. Milyonlarca insanın kaybı ve göçü, barış arayışını en önemli faktör haline getiriyor.