ABD’li Gençlerin Yeni Gözdesi: Yapay Zeka Arkadaşları
Amerika Birleşik Devletleri’nde yapılan çarpıcı bir araştırma, gençlerin teknolojiyle olan ilişkisinde yeni bir boyutu gözler önüne serdi. Sivil toplum kuruluşu Common Sense Media tarafından Nisan-Mayıs 2025 döneminde gerçekleştirilen ve 13-17 yaş arası 1060 gencin katıldığı ankete göre, gençlerin yüzde 70’inden fazlası yapay zekâ (YZ) tabanlı sohbet uygulamalarını aktif olarak kullanıyor. Özellikle Character.AI, Nomi ve Replika gibi platformlar, gençlerin yoğun ilgisini çekiyor.
Bu uygulamalar, kendilerini bir arkadaş, sırdaş ve hatta terapist olarak konumlandırarak kullanıcılara “sanal dostlar” sunuyor. Ancak uzmanlar, hızla büyüyen ve büyük ölçüde denetimsiz olan bu sektörün potansiyel risklerine dikkat çekiyor. Birçok ebeveynin, çocuklarının bu teknolojileri nasıl kullandığından veya bu platformlarda ne kadar kişisel bilgi paylaştığından habersiz olduğu vurgulanıyor.
Ebeveynler Ne Yapmalı? Uzmanlardan 4 Kritik Tavsiye
Peki, ebeveynler bu yeni teknoloji karşısında nasıl bir yol izlemeli? Uzmanlar, ebeveynlere rehberlik edecek önemli adımlar öneriyor.
1. Önce Dinleyin, Sonra Uyarın
Common Sense Media araştırma direktörü Michael Robb, çocuğunuzla bu konuda iletişim kurmanın ilk adımının onu yargılamadan bir sohbet başlatmak olduğunu belirtiyor. “YZ arkadaşlarını duydun mu?” veya “Seninle arkadaş gibi konuşan uygulamalar kullanıyor musun?” gibi sorularla konuya giriş yapabilirsiniz. Robb, “Endişelerinizi dile getirmeden önce çocuğunuzun bu uygulamaları neden sevdiğini ve onlardan ne elde ettiğini anlamaya çalışın” diyor.
2. Gerçek İlişkilerle Farkını Anlatın
Amerikan Psikoloji Derneği’nden (APA) psikoloji şefi Mitch Prinstein, bu uygulamaların kullanıcıyı sürekli onaylayan ve sevecen yanıtlar vermek üzere programlandığını çocuklara anlatmanın önemine dikkat çekiyor. Prinstein’a göre, “Gerçek arkadaşlıklar sadece sizi onaylamakla kalmaz, aynı zamanda zor durumlarla başa çıkmanıza da yardımcı olur. Çocuklara bu deneyimin gerçek olmadığını, yalnızca bir eğlence aracı olduğunu ve gerçek insani ilişkilerin yerini asla tutamayacağını öğretmeliyiz.”
3. Sağlıksız İlişki Belirtilerini Gözlemleyin
Michael Robb, çocukların gerçek arkadaşlıklar yerine yapay zekâ ile kurulan sanal ilişkileri tercih etmesi, saatlerini bu uygulamalarda geçirmesi veya uygulamadan uzak kaldığında duygusal zorluklar yaşaması gibi durumların tehlike sinyali olabileceğini ifade ediyor. Bu tür belirtiler, yapay zekâ dostluklarının gerçek insan ilişkilerinin önüne geçtiğini gösterebilir. Uzmanlar, bu gibi ruhsal zorluklar yaşayan gençlerin mutlaka aile, arkadaş veya bir profesyonel gibi insan desteğine yönlendirilmesi gerektiğini vurguluyor.
4. Kurallar Koyun ve Bilgilenin
Uzmanlar, ebeveynlerin sosyal medya ve ekran süresi için belirledikleri kuralları, yapay zekâ araçları için de uygulayabileceklerini belirtiyor. Ayrıca ebeveynlerin bu yeni teknolojiler hakkında bilgi sahibi olması ve gelişmeleri yakından takip etmesi büyük önem taşıyor. Prinstein, bazı ebeveynlerin konuya olan yabancılığına dikkat çekiyor:
“YZ’nin neler yapabildiğini, kaç gencin bunu kullandığını ve neden bazı şeylerin artık korkutucu hale geldiğini insanlar hâlâ tam anlamış değil. Bazı ebeveynler, ‘Bu da neymiş böyle, hiç anlamıyorum!’ diyerek pes ediyor. Bu da çocuklara, ‘Bir sorun yaşarsan bana gelme çünkü seni ciddiye almayacağım’ mesajı veriyor.”