Google’dan Yıllar Süren İtiraf: 6 Şubat Depremlerinde Uyarı Sistemi Çöktü
Google, Şubat 2023’te Türkiye’yi sarsan ve 55 binden fazla insanın hayatını kaybetmesine neden olan büyük felaketle ilgili önemli bir gerçeği yıllar sonra açıkladı. Şirket, Android Deprem Uyarı Sistemi’nin (AEA), yıkıcı deprem öncesinde halkın büyük bir bölümünü etkili bir şekilde uyaramadığını resmen kabul etti.
Uyarı Sisteminin Vahim Başarısızlığı
Sistemin teknik kapasitesi, merkez üssü Kahramanmaraş olan depremin 158 kilometre çevresindeki yaklaşık 10 milyon kişiye yüksek seviyeli uyarı göndermeye yetiyordu. Ancak 7,8 büyüklüğündeki ilk ve en yıkıcı depremden önce, sadece 469 kişiye en kritik uyarı olan ‘Harekete Geç’ (Take Action) bildirimi gönderilebildi. Bu uyarı seviyesi, insanların derin uykudan uyanıp güvenli bir alana geçmesini sağlamak için tasarlanmıştı.
Google’ın BBC’ye verdiği bilgilere göre, kritik uyarı yerine yaklaşık 500 bin kullanıcıya, yalnızca hafif sarsıntılar için tasarlanan ve telefonların ‘Rahatsız Etme’ modunu aşamayan daha düşük seviyeli ‘Farkında Ol’ (Be Aware) uyarısı iletildi. Sistemin depremin şiddetini büyük ölçüde yanlış tahmin ederek 7,8 yerine 4,5-4,9 aralığında hesapladığı ortaya çıktı.
Google’ın Açıklamaları ve Sonrası
Bir Google sözcüsü, “Her depremden sonra sistemimizi geliştirmeye devam ediyoruz,” şeklinde bir açıklama yaptı. BBC tarafından afet sonrası yapılan bir araştırma, etkilenen bölgelerde görüşülen hiçbir kullanıcının hayat kurtarıcı nitelikteki ‘Harekete Geç’ uyarısını almadığını teyit etti. Bu durum, depremin yerel saatle sabaha karşı 04:17’de, yani insanların en savunmasız olduğu bir anda meydana gelmesi nedeniyle felaketin boyutunu artırdı.
Google, başlangıçta sistemin ‘iyi performans gösterdiğini’ öne sürmüş olsa da, daha sonra Science dergisinde yayımlanan bir makalede, sistemin başarısızlığına yol açan ‘algoritma kısıtlamalarını’ kabul etmek zorunda kaldı.
Güncellemeler ve Simülasyon Sonuçları
Aynı gün yaşanan ikinci büyük depremde sistem yine sarsıntıyı hafife alsa da bu kez daha fazla uyarı gönderildi: 8158 ‘Harekete Geç’ ve yaklaşık 4 milyon ‘Farkında Ol’ bildirimi. Olayın ardından algoritmalarını güncelleyen Google, eğer güncellenmiş sistem felaket anında devrede olsaydı 10 milyon ‘Harekete Geç’ ve 67 milyon ek ‘Farkında Ol’ bildirimi gönderileceğini belirtti.
Google, BBC’ye yaptığı açıklamada, “Her erken uyarı sistemi büyük depremlere yönelik algoritmaların ayarlanmasında aynı zorlukla karşı karşıya,” dedi.
Uzmanlardan Gecikmiş İtirafa Sert Tepki
Uzmanlar, bu kritik bilginin kamuoyu ile paylaşılmasındaki gecikmeden duydukları endişeyi dile getirdi. Colorado School of Mines’da görevli yardımcı doçent Elizabeth Reddy, tepkisini şu sözlerle ifade etti:
“Gerçekten çok hayal kırıklığına uğradım. Bu küçük bir olay değil. İnsanlar öldü ve biz uyarı sisteminin yeterli çalıştığını göremedik.”
AEA Sisteminin Küresel Rolü ve Güvenilirlik Sorunu
Dünya genelinde 98 ülkede aktif olan AEA sistemi, ulusal hükümetlerden bağımsız olarak doğrudan Google tarafından yönetiliyor. Sistem, Android işletim sistemli akıllı telefonların hareket sensörleri aracılığıyla sarsıntıları algılıyor. Türkiye’deki mobil cihazların yüzde 70’inden fazlasını Android telefonların oluşturması, sistemin önemini daha da artırıyor.
Google, AEA’nın ulusal sistemleri tamamlayıcı bir rol üstlendiğini belirtse de, bilim insanları bazı ülkelerin bu teknolojiye aşırı güvenmesinden endişe duyuyor. Pasifik Kuzeybatı Sismik Ağı’nın direktörü Harold Tobin, “Bu sistemin ne kadar işe yaradığını şeffaf bir şekilde paylaşmak kritik önemde,” diyerek konunun ciddiyetine dikkat çekti.