İran’dan Müzakere Masası İçin Yeni Koşullar
İran Dışişleri Bakan Yardımcısı Abbas Arakçi, Batı medyasına yaptığı önemli açıklamalarda, Tahran yönetiminin nükleer müzakerelere yeniden başlamak amacıyla ABD’ye yönelik tutumunu sertleştirdiğini ve yeni koşullar öne sürdüğünü belirtti. Arakçi, müzakere masasına oturmanın ön şartı olarak Washington’un belirli talepleri karşılaması gerektiğini vurguladı.
“12 Günlük Savaşın Zararını Karşılamalılar”
Arakçi, ABD’nin nükleer görüşmeler başlamadan önce “12 gün süren savaşın zararlarını karşılamayı” kabul etmesi gerektiğini net bir şekilde ifade etti. Müzakere sürecinin ortasında İran’a yönelik bir saldırı gerçekleştiğini hatırlatan Arakçi, Washington’dan somut adımlar beklediklerini dile getirdi.
“Gelecekte bu saldırının tekrarlanmayacağına dair garanti vermeliler. Onlardan gerçek güven artırıcı adımlar bekliyoruz.”
Trump yönetiminin İran’dan sıfır zenginleştirme talep ettiği sürece herhangi bir anlaşmanın mümkün olmayacağının altını çizen Arakçi, Avrupalı taraflara da sert bir mesaj gönderdi. “Şu anda Avrupalılarla müzakere etmek için bir sebep yok, çünkü ne yaptırımları kaldırabilirler ne de yapabilecekleri başka bir şey var. Eğer yaptırımların geri getirilmesi mekanizmasını aktif ederlerse, bu onlar için yolun sonu demektir.” şeklinde konuştu.
Süreçteki Kilit Gelişmeler ve “Tetik Mekanizması” Endişesi
İran ile ABD arasında müzakereler devam ederken, 13 Haziran‘da İsrail’in İran’a bir saldırı başlatması, hem ABD hem de Avrupa ile yürütülen diyalog sürecini kesintiye uğratmıştı. Bu durum, bölgedeki tansiyonu yeniden artırmıştı.
Tahran yönetiminin en büyük kaygılarından biri, 2015’te imzalanan nükleer anlaşma kapsamında yer alan ve “tetik mekanizması (snapback)” olarak bilinen maddedir. Bu madde, anlaşmayla kaldırılmış olan Birleşmiş Milletler (BM) yaptırımlarının, Avrupa ülkeleri tarafından yeniden devreye sokulmasına imkan tanıyor. Mekanizmanın süresinin 18 Ekim‘de sona erecek olması, bu tarihten önce Avrupa’nın mekanizmayı işletebileceği yönündeki beklentileri güçlendiriyor.
2015 Nükleer Anlaşması ve Sonrası
14 Temmuz 2015‘te İran ile BM Güvenlik Konseyi’nin 5 daimi üyesi ve Almanya (P5+1) arasında, yaptırımların kaldırılması karşılığında İran’ın nükleer faaliyetlerinin sınırlandırıldığı tarihi bir anlaşma imzalanmıştı. Ancak ABD, 2018’de anlaşmadan tek taraflı olarak çekilerek İran’a yönelik yaptırımları tekrar uygulamaya başladı. İran’ın Avrupa ülkelerinden bu yaptırımları telafi edecek adımlar beklemesi, Avrupalıların bu konuda etkisiz kalmasıyla sonuçsuz kaldı. Bunun üzerine Tahran, bir yıl sonra anlaşmadaki taahhütlerini kademeli olarak durdurdu ve yüksek düzeyli uranyum zenginleştirme faaliyetlerine yeniden başladı. İngiltere, Fransa ve Almanya ise İran’ın bu adımlarına karşılık “tetik mekanizmasını” işletme tehdidini sürdürüyor. Ancak Bakan Yardımcısı Arakçi, Avrupalı tarafların “anlaşmanın temellerini ihlal ettikleri” için bu mekanizmayı harekete geçirecek hukuki bir dayanakları olmadığını savunuyor.