Türkiye’nin önde gelen iktisatçılarından Mahfi Eğilmez, kişisel bloğunda yayımladığı ‘Finansal Özgürlük ve Kumar’ başlıklı yazısıyla, günümüz yatırım dünyasına dair önemli bir analiz sundu. Eğilmez, yazısında finansal özgürlüğün ne anlama geldiğini ve yatırımcıların karşılaştığı riskleri detaylandırdı.
Finansal Özgürlük Nedir?
Mahfi Eğilmez, finansal özgürlüğün iki temel şekilde anlaşılabileceğini belirtiyor. İlk olarak, “insanın çalışmaya bağımlı olmadan gelir elde edebilmesi” olarak tanımlıyor ve bu gelirin kaynaklarını kira, temettü ve faiz gibi pasif gelirler olarak sıralıyor. İkinci tanım ise, “İnsanın kendi finansal yatırımlarını istediği gibi yapması veya yaptırmak üzere özgürce talimat vermesi” şeklinde ifade ediliyor.
Eğilmez, 21. yüzyılda teknolojik gelişmeler ve sermaye hareketlerinin serbestleşmesiyle finansal özgürlüğün ikinci tanımının, yani serveti özgürce kullanma yeteneğinin zirveye ulaştığını vurguladı:
- Eskiden bir hisse senedi, tahvil veya yurt dışı varlığa yatırım yapmak isteyenler için olanaklar kısıtlıydı. Borsalar bu denli gelişmemiş, yatırım fonları yaygınlaşmamış ve uluslararası yatırım imkanları oldukça sınırlıydı.
- 20. yüzyılın sonlarından itibaren neo-liberal düzenin küreselleşmesiyle bu durum değişti. Artık yatırımcılar, dünyanın her yerinde istedikleri yatırım aracını alıp satma özgürlüğüne kavuştu. Gayrimenkul alım satımında bazı kısıtlamalar devam etse de bu alanda bile geçmişle kıyaslanamayacak bir serbestlik oluştu.
‘Her Tarafta Dolandırıcılar Zirve Yaptı’
Finansal özgürlüğün bu denli genişlemesinin çalışmadan para kazanma arzusunu tetiklediğini belirten Eğilmez, “Finansal yatırım özgürlüğünden yararlanıp bunu verimli kullananlar yüksek kazançlar elde etmeye ve çalışmadan yaşamaya başladılar” dedi. Ancak eski Hazine Müsteşarı, bu durumun yatırımı kumara dönüştürdüğünü ve ciddi riskler doğurduğunu ifade etti:
- Sağdan soldan duyumlarla hareket eden birçok kişi, rastgele hisse senetleri alıp satmaya veya yatırım fonlarına yöneldi. Eskiden uzman rehberliğinde yapılan bu yatırımlar, şimdi çoğu kişi tarafından bireysel kararlarla gerçekleştiriliyor.
- Bu süreçte, ekonomi ve finans alanında yayımlanan kitaplar, günlük bültenler ve uzman yorumları etkili oldu.
- Ne yazık ki bu gelişmeler, dolandırıcılığın da artmasına neden oldu. Her gün farklı yöntemlerle insanlara büyük kazançlar vaat eden yeni dolandırıcılık türleri ortaya çıkıyor.
3 Yatırımcı Profili ve Hareket Tarzları
Mahfi Eğilmez, yatırımcıları risk algılarına göre üç ana gruba ayırarak davranışlarını şöyle özetledi:
- Riskten Kaçınanlar: Bu gruptakiler, daha düşük ama garantili kazançları hedefler. Yatırım sepetlerini genellikle altın, para piyasası araçları, yatırım fonları ve mevduat gibi getirisi öngörülebilir, az riskli araçlarla oluştururlar.
- Yüksek Risk Alanlar: Bu yatırımcılar, risklere aldırmadan hızla büyük kazanç sağlamayı amaçlar. Genellikle kripto paralar veya belirli hisse senetleri gibi bir veya iki kaleme odaklanırlar. Bu varlıklar yükseldiğinde büyük kazançlar elde ederken, düştüğünde ciddi kayıplar yaşayabilirler.
- Dengeli Yaklaşanlar: Üçüncü grup, ilk iki grubun karması bir strateji izler. Sepetlerinde altın, yatırım fonları, hisse senetleri, mevduat ve kripto para gibi çeşitli varlıklara yer vererek birindeki kaybı diğerindeki kazançla dengelemeyi hedeflerler.
Hangi Yatırımcı Profili Doğru Hareket Ediyor?
“Bu üç gruptan hangisi doğru?” sorusunu da yanıtlayan Eğilmez, şu değerlendirmeleri yaptı:
- Bazen çok risk alanların elde ettiği yüksek kazançlar, onların stratejisinin en doğrusu olduğu yanılgısını yaratabilir. Ancak bu grup, bazen o kadar büyük kayıplar yaşar ki yaptıkları yatırım kumardan farksız hale gelir.
- İlk gruptakiler ise daha çok anaparayı enflasyona karşı koruma çabasında görünürler. Bu grubun ne büyük paralar kazanması ne de ciddi kayıplar yaşaması beklenir.
- Üçüncü gruptakiler ise makul kazançlar elde etme potansiyeline sahiptir. Zaman zaman kayıplarla karşılaşsalar da bunlar genellikle telafi edilebilir düzeyde olur.
‘Kumarda Tanrılar Bile Kazançlı Çıkmaz’
Mahfi Eğilmez, yazısını önemli bir uyarıyla ve bir Çin atasözüyle noktaladı:
Kayıt dışı kazanç elde edenler ve/veya kara para aklamaya çalışanlar en büyük riskleri alarak kazançlarını “haydan gelen huya gider” yaklaşımıyla kumar oynar gibi yatırım yapmaya yöneltebiliyorlar. Eğer kayıt dışı gelir elde edenlerden değilseniz paranızı kumar oynar gibi yatırmayın. Böyle bir düşünce içine girdiyseniz Çin atasözünü hatırlayın: “Kumarda tanrılar bile kazançlı çıkmaz.”