Zincir Marketlerin Poşet Oyunu KDK Kararıyla Bozuldu
Bazı zincir marketlerin, yasal zorunluluğa rağmen plastik poşet satışını durdurarak müşterileri daha maliyetli olan kağıt ve bez çantalara yönlendirdiği tespit edildi. Bu durum, bir vatandaşın şikayeti üzerine Kamu Denetçiliği Kurumu’nun (KDK) gündemine taşındı.
Tüketici Şikayeti Süreci Nasıl Başlattı?
Bir zincir marketten alışveriş yapan müşteri, kasada plastik poşet talep ettiğinde markette yalnızca kağıt ve bez çanta satıldığı yanıtını aldı. Müşteri, bu uygulamanın Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar‘ın “satış noktalarının yükümlülükleri” başlıklı 8. maddesine aykırı olduğunu belirterek, marketlerin denetlenmesi ve gerekli yaptırımların uygulanması için Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurdu.
KDK’dan Bakanlığa ‘Yaptırım Uygulayın’ Tavsiyesi
Başvuruyu değerlendiren KDK, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na önemli bir tavsiyede bulundu. Kurum, “zincir marketlerde yasal yükümlülüklere aykırı olarak plastik poşet satışı yapılmamasının idari denetim kapsamına alınarak gerekli yaptırımların uygulanması” gerektiğini bildirdi.
Kararın Gerekçesi: Ekonomik Külfet ve Seçim Hakkının İhlali
KDK’nın kararında, ilgili mevzuatın marketlere plastik poşet satışını tamamen kaldırıp sadece daha pahalı alternatifler sunma izni vermediği vurgulandı. Kararda, Usul ve Esaslar’ın 8. maddesinde alternatif taşıma ekipmanlarının, plastik poşetlere ek olarak sunulabileceğinin altı çizildi.
“Zincir marketin söz konusu uygulaması, tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkarmaktadır. Özellikle plastik poşetlerin belirli bir ücret karşılığı sunulması yönündeki yasal düzenleme, tüketiciyi bilinçlendirmeyi ve tercihini çevre dostu yönde şekillendirmeyi amaçlarken, poşete nazaran daha yüksek ücret karşılığı yalnızca kağıt torba sunulması suretiyle tüketiciye seçenek bırakılmaması, düzenleyici hükümlerin özüne ve ruhuna aykırıdır.”
Kararda ayrıca, “Zincir marketlerin çevreyi koruma gerekçesiyle plastik poşet satışını tamamen kaldırarak yalnızca alternatif torba satışı yapmasının bir yandan mevzuatla getirilen plastik poşet bulundurma yükümlülüğünün ihlaline neden olduğu” belirtildi. Bu uygulamanın, tüketici hakları ve ekonomik yükümlülük dengesi açısından hukuka ve hakkaniyete uygun olmaması sebebiyle idari denetimle değerlendirilmesi gerektiği sonucuna varıldı.