Zincir Marketlerde Poşet Tartışması: KDK’den Yaptırım Sinyali
Kamu Denetçiliği Kurumu (KDK), bazı zincir marketlerin plastik poşet satışını durdurarak müşterileri yalnızca daha pahalı olan kağıt ve bez çantalara yönlendirmesinin, tüketicilere ek maliyet getirdiğini tespit etti. Kurum, bu uygulamanın denetlenerek yasalara uygun hale getirilmesi yönünde önemli bir tavsiye kararı yayımladı.
Tüketici Şikayeti Süreci Başlattı
Her şey, bir zincir marketten alışveriş yapan bir vatandaşın kasada plastik poşet talep etmesiyle başladı. Marketin sadece kağıt ve bez çanta sattığını belirtmesi üzerine harekete geçen tüketici, bu durumun Plastik Poşetlerin Ücretlendirilmesine İlişkin Usul ve Esaslar‘ın “satış noktalarının yükümlülükleri” başlıklı 8. maddesine aykırı olduğunu savundu. Tüketici, marketlerin denetlenmesi ve yasalara uymalarının sağlanması talebiyle Kamu Denetçiliği Kurumu’na başvurdu.
Bakanlığa ‘Yaptırım Uygulayın’ Tavsiyesi
Başvuruyu değerlendiren KDK, Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı‘na kritik bir tavsiyede bulundu. Kurum, “zincir marketlerde yasal yükümlülüklere aykırı olarak plastik poşet satışı yapılmamasının idari denetim kapsamına alınarak gerekli yaptırımların uygulanması” gerektiğini belirtti.
Uygulama Seçim Hakkını Ortadan Kaldırıyor
KDK’nin kararında, ilgili mevzuatın marketlere plastik poşet satışını tamamen kaldırıp sadece “kağıt, file ve bez” gibi daha maliyetli alternatifler sunma izni vermediğinin altı çizildi. Usul ve Esasların 8. maddesine göre, bu alternatiflerin plastik poşetlere ek olarak sunulabileceği vurgulandı.
“Zincir marketin söz konusu uygulaması, tüketiciye seçim hakkı tanımamakla birlikte piyasaya dayalı çevre koruma mekanizmalarının esas amacı olan davranışsal dönüşümü değil, zorunlu ve ekonomik külfet yaratan bir dayatma ortaya çıkarmaktadır. Plastik poşet tedarik ve satışının yeniden sağlanması, buna paralel olarak da alternatif taşıma ekipmanlarının da sunulmaya devam edilmesi gereklidir.”
Kararın Gerekçesi: Hukuka ve Hakkaniyete Aykırılık
Kararda, marketlerin bu tutumunun hem yasal bir ihlal hem de tüketici hakları açısından adaletsiz olduğu sonucuna varıldı.
“Zincir marketlerin çevreyi koruma gerekçesiyle plastik poşet satışını tamamen kaldırarak yalnızca alternatif torba satışı yapmasının bir yandan mevzuatla getirilen plastik poşet bulundurma yükümlülüğünün ihlaline neden olduğu, diğer yandan tüketici hakları ve ekonomik yükümlülük dengesi açısından hukuka ve hakkaniyete uygun olmaması sebebiyle zincir market tarafından yapılan uygulamanın idari denetim kapsamında değerlendirilmesi gerektiği sonuç ve kanaatine varılmıştır.”