İsrail’in 7 Ekim 2023 tarihinden bu yana devam eden saldırıları ve insani yardım girişine yönelik kısıtlamaları, Gazze Şeridi’ndeki insani krizi her geçen gün daha da derinleştiriyor. Bölgede yaşanan kıtlığın yanı sıra su, ilaç, tıbbi malzeme ve hijyen ürünlerine erişimdeki zorluklar, felaketin boyutlarını gözler önüne seriyor. Özellikle çocuklar arasında açlık kaynaklı ölümlerin artması endişe verici bir seviyeye ulaşmış durumda.
Gazze’de 7 Ekim 2023’ten bu yana açlık nedeniyle 93’ü çocuk olmak üzere 175 kişinin hayatını kaybettiği rapor edilirken, İsrail ordusuna bağlı Filistin Topraklarındaki Hükümet Aktivitelerini Koordinasyon Birimi’nin (COGAT) yayımladığı veriler, yaşanan kıtlığın arkasındaki siyasi kararları net bir şekilde ortaya koyuyor.
Siyasi Çağrılar ve Azalan Yardımlar
İsrailli aşırı sağcı Maliye Bakanı Bezalel Smotrich‘in, Ağustos 2024’te Gazze’ye insani yardımın engellenmesinin “haklı ve ahlaki” olduğunu savunması, hükümetin bu konudaki tutumunu yansıtan önemli bir gelişme oldu. Bu çağrıların ardından, İsrail’in Birleşmiş Milletler (BM) Dünya Gıda Programı (WFP) ekibine ateş açmasıyla WFP, Gazze’deki faaliyetlerini askıya aldığını duyurdu. Bu durum, bölgeye giren yardım miktarında ciddi bir düşüşe neden oldu.
İsrail hükümeti, bir yandan Gazze’de kıtlık olmadığını iddia ederken diğer yandan Dünya Merkez Mutfağı (WCK), UNRWA ve WFP gibi yardım kuruluşlarının dağıtım noktalarını hedef alarak yardım girişlerini kademeli olarak azalttı.
COGAT Verileri Düşüşü Doğruluyor
COGAT verilerine göre, Ağustos 2024’te 90 bin 494 ton olan yardım miktarı, Smotrich’in açıklamaları ve saldırıların ardından Eylül 2024’te 87 bin 869 tona geriledi. Ekim 2024’te ise bu rakam 36 bin 784 tona düşerek Gazze’ye en az yardımın girdiği ay olarak kayıtlara geçti. Tır sayısı bazında ise Ağustos 2024’te 4 bin 545 olan sayı, Ekim 2024’te sadece 1789’a düştü.
BM Sözcüsü Stephane Dujarric, bu dönemde İsrail’in Gazze’nin kuzeyine yönelik insani yardım operasyonlarının yüzde 85’ini engellediğini açıklamıştı.
ABD Baskısı ve Geçici Artış
ABD Savunma Bakanlığı (Pentagon), Kasım 2024’te İsrail’e insani yardım konusunda baskı yapacaklarını belirtirken, İsrail’in aşırı sağcı Ulusal Güvenlik Bakanı Itamar Ben-Gvir ise esirler serbest bırakılmadan yardımlara izin verilmemesi çağrısını yineliyordu. Dönemin Dışişleri Bakanı Antony Blinken ve Savunma Bakanı Lloyd Austin’in, İsrailli mevkidaşlarına 13 Ekim 2024 tarihli bir mektupla 30 gün içinde insani durumu iyileştirme çağrısı yaptığı ortaya çıktı. ABD’nin bu baskısının ardından, Ekim ayında 36 bin 784 tona düşen yardımlar, Kasım 2024’te 55 bin 290 tona, Aralık 2024’te ise 106 bin 187 tona yükseldi.
Ateşkes Dönemi ve Yardım Akışındaki Zirve
Katar’ın arabuluculuğunda 15 Ocak’ta İsrail ile Hamas arasında varılan ateşkes ve esir takası anlaşması, insani yardım akışını da doğrudan etkiledi. Anlaşmanın 19 Ocak 2025’te yürürlüğe girmesiyle birlikte, Ekim 2024’te 36 bin tona kadar düşen yardımlar, Ocak 2025’te 208 bin 267 tona, Şubat’ta ise rekor bir seviyeye ulaşarak 295 bin 120 tona çıktı. Bu çarpıcı artış, İsrail’in siyasi kararlarının Gazze’deki kıtlık üzerindeki belirleyici etkisini kanıtlar nitelikteydi.
Ateşkesin Bozulması ve Yardımların Durdurulması
Ancak bu olumlu hava uzun sürmedi. İsrail ordusunun 18 Mart sabahı ateşkesi bozarak saldırılarına yeniden başlamasıyla insani yardım akışı tamamen kesildi. COGAT’ın kendi verilerinde, siyasi direktifler doğrultusunda 2 Mart-19 Mayıs döneminde Gazze Şeridi’ne hiç insani yardım girmediği ifadesi yer aldı. Bu durum, bölgedeki açlık krizini bir kez daha derinleştirdi.
Sözde Yardım Mekanizması ve Eleştiriler
ABD destekli Gazze İnsani Yardım Vakfı, 27 Mayıs’ta İsrail ile anlaşarak bölgede sözde bir yardım dağıtım mekanizması başlattı. Ancak bu mekanizma, BM ve diğer bağımsız kuruluşları devre dışı bırakma amacı taşıdığı gerekçesiyle eleştirildi. Ayrıca İsrail ordusunun dağıtım noktalarında yardım bekleyen sivillere ateş açması, çok sayıda ölüme yol açtı.
Bu mekanizma kapsamında Mayıs ayında bölgeye sadece 969 tırla 20 bin 224 ton yardım girebildi. Bu miktar, Haziran’da 37 bin 513 tona, Temmuz’da ise 44 bin 752 tona ancak ulaşabildi.
Yeni Saldırı Hazırlığı İddiaları ve Siyasi Çıkmaz
İsrail’in sınırlı yardıma izin vermesinin, Gazze kenti ve el-Mevasi bölgesine yönelik yeni bir askeri saldırı için zemin hazırlama amacı taşıdığı iddiaları gündeme geldi. İsrail’de ordu ve siyaset arasında derin görüş ayrılıkları yaşanırken, muhalefet ve rehine aileleri Başbakan Netanyahu’yu anlaşmaları kasıtlı olarak engellemekle suçluyor.
Gazze’deki hükümet yetkilileri, son sekiz günde sadece 674 yardım tırının girişine izin verildiğini, bunun da bölgenin günlük ihtiyacının sadece %14’ünü karşıladığını belirtiyor. Hamas ise saldırıların tamamen durması ve İsrail’in Gazze’den çekilmesi şartıyla tüm esirleri serbest bırakmaya hazır olduğunu yineliyor.