Üretimin Gizli Maliyeti: Su Ayak İzi
Gündelik yaşamda kullandığımız her ürünün, tarladan fabrikaya uzanan yolculuğunda devasa miktarlarda su tükettiğini biliyor muydunuz? Türkiye’deki tatlı su kaynaklarının yüzde 75’i tarımsal üretimde, yüzde 6’sı ise sanayide kullanılıyor. Bu durum, su kaynakları üzerindeki baskıyı her geçen gün artırıyor.
Birleşmiş Milletler raporuna göre, 1996-2005 döneminde tarım ürünleri kaynaklı küresel su ayak izi yıllık 7 bin 404 kilometreküp olarak hesaplandı. Bu, toplam su ayak izinin yüzde 92’sini oluşturuyor. Sulama teknikleri bu noktada kritik bir rol oynuyor. Dünya tarım alanlarının yüzde 80’i yağışa bağlı tarımla yapılırken, modern sulama tekniklerinin kullanıldığı yüzde 20’lik alan, küresel tarım ürünlerinin yüzde 40’ını karşılıyor.
Türkiye’de Buğday ve Su Tüketimi
Türkiye’de 2.9 milyon işletme tarafından üretilen ve yaklaşık 15 milyon insanın geçim kaynağı olan buğday, tarımsal üretimin yüzde 33’ünü oluşturuyor. Yılda yaklaşık 20 milyon ton üretilen buğday, bitkisel üretimin su ayak izinin yüzde 36’sından ve tahılların su ayak izinin yüzde 95’inden tek başına sorumlu.
Giyimden Teknolojiye Şaşırtan Su Maliyetleri
Tekstil endüstrisi, yıllık 79 trilyon litre su tüketimiyle endüstriyel atık suyun yüzde 20’sini deşarj ediyor. Ürün bazında su tüketimi ise oldukça çarpıcı:
- Pamuk işleme (kg): 250-350 litre
- Yün işleme (kg): 200-300 litre
- Polyester işleme (kg): 100-200 litre
Uzmanlar, giysilerin üzerinde karbon ayak izi gibi su ayak izinin de belirtilmesi gerektiğini vurguluyor. Örneğin, bir kot pantolonun üretimi için 18 bin litre, bir deri ayakkabı için 16 bin 500 litre ve bir mikroçip üretimi için 16 bin litre suya ihtiyaç duyuluyor.
Gündelik Ürünlerdeki Gizli Tüketim
Çevremizdeki her ürün, yoğun bir su tüketimi sürecinden geçiyor. Yarım litrelik bir pet şişe suyun ekonomiye gerçek maliyeti yaklaşık 5.5 litre sudur ve bu miktarın 5 litresi sadece şişenin üretimi için harcanır. Benzer şekilde, bir litre sütün üretimi için tüm süreçlerde toplamda bir tondan fazla su kullanılıyor.
Uzman Uyarısı: “Türkiye Su Zengini Değil”
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Coğrafya Bölümü’nden Prof. Dr. Faruk Alaeddinoğlu, Türkiye’nin su kaynaklarının durumu ve gelecek projeksiyonları hakkında önemli uyarılarda bulunuyor.
“Modern hayat enerji tüketimi üzerine kurulu. Sanal alemdeki her saniye enerji demek. Bu veriler depolanıyor, depolama için enerji, soğutma için ise su gerekiyor. Bütün bunlar ekolojik ayak izimiz üzerinde yoğun bir baskı yaratıyor. Türkiye su zengini bir ülke değil. Olan kaynaklar da orantılı dağılmıyor. Bütün modellemeler, her bölgenin iklim değişikliğinden korkunç etkileneceğini gösteriyor. Şu anda su stresinin üzerinde bir aşamaya geçtiğimizi düşünüyorum. Yakın gelecekte içme suyumuzun yüzde 75’lik bir kısmı Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da olacak.”
“Su Altın Kadar Değerli Olacak”
Prof. Dr. Alaeddinoğlu, su kaynakları azaldıkça tarımsal üretimden çıkılacağını ve su gerektirmeyen ürünlere yönelineceğini belirtiyor: “Su altın kadar değerli olacak. Yüzey sularını barajlarla şehirlere aktarırken, artık 500-1000 metre derinlerden su çıkaran bir yapıya dönüştük. Ama bunun da bir maliyeti var ve bu, üretilen ürüne yansıyor.”
Aral Gölü’nü Kurutan Pamuk Örneği
Tekstilde yoğun kullanılan pamuğun bir kilosu için 8 bin 200 litre su gerekiyor. Dünyanın dördüncü büyük gölü olan Aral Gölü, havzasındaki vahşi pamuk üretimi ve suyun yanlış kullanımı nedeniyle yüzde 90 oranında kurudu. Bu, su yönetiminin ne kadar hayati olduğunun acı bir kanıtıdır.
Su Yönetiminde Çözüm Önerileri
Boğaziçi Üniversitesi Öğretim Görevlisi ve Su Yönetimi Uzmanı Dr. Akgün İlhan‘a göre, birçok sanayi kuruluşu suyu sınırsız bir kaynak gibi kullanıyor. Çözüm için hem sanayide hem de tarımda adımlar atılması gerekiyor.
Tarımda Yapılması Gerekenler:
- Dijital sulama sistemleri ve meteorolojik erken uyarı teknolojileri entegre edilmeli.
- Buğday ve arpa yerine daha az su isteyen sorgum ve darı gibi türler tercih edilmeli.
- Toprak nemini korumak için malçlama veya organik madde kullanımı artırılmalı.
Sanayide Yapılması Gerekenler:
- Kapalı devre sistemlerle suyun tekrar kullanılması sağlanmalı.
- Gri su sistemleriyle atık suyun diğer alanlarda değerlendirilmesi sağlanmalı.
- Kuraklık riski olan bölgelerde su yoğun faaliyetler azaltılmalı.
Bazı Ürünlerin Kilogram Başına Su Ayak İzi
- Kahve: 20.680 litre
- Pamuk: 8.200 litre
- Zeytin: 4.400 litre
- Ayçiçek: 4.147 litre
- Pirinç: 3.400 litre
- Fasulye: 1.800 litre
- Buğday: 1.300 litre
- Mısır: 900 litre
- Muz: 790 litre
- Elma: 700 litre
- Portakal: 500 litre
- Avokado: 283 litre
- Patates: 250 litre
- Domates: 236 litre
YARIN: SANAL SU TEHLİKESİ VE UÇAN TUVALETLER, SUYUMUZA ORTAK OLAN YAPAY ZEKÂ, TURİZM SEKTÖRÜ TASARRUFU ZORLUYOR