İsraf Krizi Küresel Bir Tehdit Haline Geldi
Sıfır Atık Vakfı, dünya çapında giderek büyüyen israf sorununa dikkat çekmek ve kamuoyunu sorumlu tüketime teşvik etmek amacıyla kapsamlı bir değerlendirme raporu yayımladı. Vakıftan yapılan açıklamada, iklim değişikliği, biyolojik çeşitlilik kaybı ve su krizinin ana nedenlerinden biri olan aşırı tüketim ve israfın, artık bir kalkınma meselesi olmaktan çıkıp insanlığın geleceği için varoluşsal bir tehdide dönüştüğü vurgulandı.
Küresel İsrafın Çarpıcı Boyutları
Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, israfın küresel tablosu endişe verici boyutlarda. Raporun öne çıkan bulguları şunlar:
- Dünya genelinde her yıl yaklaşık 1,3 milyar ton gıda çöpe atılıyor. Bu miktar, üretilen toplam gıdanın yüzde 33‘üne denk geliyor.
- Gıda israfı nedeniyle her yıl atmosfere 4,4 gigaton sera gazı salınıyor; bu da küresel emisyonların yaklaşık yüzde 8‘ini oluşturuyor.
- İsraf edilen gıdanın sadece dörtte biriyle dünyadaki 800 milyon aç insan doyurulabilir.
- Her yıl 250 km³ tatlı su, yalnızca israf edilen gıdanın üretimi için boşa harcanıyor.
- İsraf edilen gıdanın üretiminde harcanan enerji, küresel enerji tüketiminin yüzde 10‘una karşılık geliyor.
Türkiye’nin İsraf Karnesi: Rakamlarla Gerçekler
Raporda Türkiye’deki israfın boyutları da detaylı bir şekilde ele alındı. Ülke ekonomisine ve doğal kaynaklara ciddi zararlar veren bu durum, rakamlarla gözler önüne serildi.
Gıda, Enerji ve Su İsrafı
Türkiye’de her yıl yaklaşık 18 milyon ton gıda israf ediliyor, bu da üretilen gıdanın yüzde 20’sinin doğrudan çöpe gitmesi anlamına geliyor. Özellikle ekmek israfı dikkat çekici:
- Günde 4,9 milyon ekmek çöpe atılıyor.
- Yıllık ekmek israfı 1,8 milyar adedi buluyor.
- Ekmek, sebze, meyve ve süt ürünleri en çok israf edilen gıdalar arasında yer alıyor.
Enerji ve su kaynakları da benzer bir israf tehdidi altında. Konutlarda tüketilen elektriğin yaklaşık yüzde 15’i gereksiz kullanımdan kaynaklanıyor. Sanayide ise verimsiz makineler ve atık ısı yönetimi eksiklikleri büyük kayıplara yol açıyor.
ALIŞKANLIK HALİNE GELMİŞ HATALI KULLANIM BİÇİMLERİ, YILDA MİLYARLARCA LİTRE SU KAYBINA NEDEN OLUYOR
Türkiye’de kişi başı günlük su tüketimi ortalama 225 litre iken, bunun en az yüzde 35’i gereksiz kullanımdan kaynaklanıyor. Ülkemizin “su stresi” yaşayan ülkeler arasında yer aldığı belirtilirken, 2024 itibarıyla kişi başına düşen yıllık su miktarının 1000 metreküpün altına düştüğü vurgulandı.
İsrafın Ekonomik ve Sosyal Maliyeti
Sıfır Atık Vakfı’nın derlediği verilere göre, israfın Türkiye ekonomisine yıllık maliyeti 100 milyar lirayı aşıyor. Bu devasa kaynağın tarımda verimlilik, sulama altyapıları ve yenilenebilir enerji yatırımları gibi stratejik alanlarda kullanılabileceği belirtildi. Rapor, israfın sadece ekonomik değil, aynı zamanda etik ve insani bir kriz olduğunu da vurguluyor.
İsraf artık yalnızca kişisel bir mesele değil, küresel bir sorumluluktur. Bu sorumluluğun sadece devletlere ve kurumlara değil, bireylerin günlük yaşam tercihlerine kadar her düzeyde taşınması gerekmektedir.
Dünya Doğayı Koruma Vakfı (WWF) raporuna göre, Türkiye’de toplanan atıkların sadece yüzde 12,3’ü geri kazanım tesislerine gönderilirken, tek kullanımlık ürünlerin yaygınlığı atık yönetimi üzerindeki baskıyı artırıyor.