Bosna’da Siyasi Kriz: Milorad Dodik Görevden Alındı
Bosna Hersek Merkez Seçim Komisyonu (CIK), Bosnalı Sırp lider Milorad Dodik‘i cumhurbaşkanlığı görevinden aldı. Bu karar, devlet düzeyindeki temyiz dairesinin Dodik’e verilen altı yıllık siyaset yasağını onamasının ardından Çarşamba günü geldi. Saraybosna merkezli Bosna Hersek Mahkemesi’nin Şubat ayında anayasaya aykırı eylemler nedeniyle verdiği ilk karar, Batı Balkanlar’da zaten yüksek olan siyasi tansiyonu daha da tırmandırmıştı.
Mahkemenin temyiz dairesinin, Bosna Hersek’in iki entitesinden biri olan Sırp Cumhuriyeti’nin (RS) başkanlığını yürüten Dodik hakkındaki kararı onamasıyla birlikte, Merkez Seçim Komisyonu’nun (CIK) harekete geçmesi zorunlu hale geldi. Seçim yasası gereğince CIK, görevden alma sürecini başlatarak boşalan makam için Sırp Cumhuriyeti’nde 90 gün içinde erken seçim düzenlemekle yükümlüdür.
Dodik’in Karara Tepkisi ve Hukuki Mücadele
Karara sert tepki gösteren Milorad Dodik, bunu “Saraybosna’dan gelen bir başka saçmalık” olarak nitelendirdi ve CIK’in kararına itiraz edeceğini belirtti. Görevden alınmasına rağmen kurumun başkanı olarak kalacağını vurgulayan Dodik, şu ifadeleri kullandı:
“Teslim olmak ya da vazgeçmek yok. Teslim olmak bir seçenek değil.”
Dodik’in hukuk ekibi, ayrıca ilk karara karşı devlet düzeyindeki Anayasa Mahkemesi’ne de başvuracaklarını açıkladı. Bu hukuki süreçlerin ne kadar süreceği belirsizliğini korurken, Bosna’da bir sonraki genel seçimlerin 2026 sonbaharında yapılması planlanıyor.
Uluslararası Yankılar: Destek ve Kınama
Dodik, mahkeme kararlarına karşı tüm Bosnalı Sırp siyasetçileri bir araya getirmeye çalışsa da muhalefet partilerinden beklediği desteği bulamadı. Avrupa Birliği’nin diplomatik servisi (EEAS) ise Cuma günü yaptığı açıklamada kararın önemini vurguladı:
“AB tüm tarafları mahkemenin bağımsızlığını ile tarafsızlığını kabul etmeye ve kararına saygı duyup yerine getirmeye çağırır. BH Mahkemesi’nin kararı bağlayıcıdır ve saygı duyulması gerekir.”
Buna karşın Dodik, Sırbistan Cumhurbaşkanı Aleksandar Vucic, Macaristan Başbakanı Viktor Orban ve Rusya Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Maria Zakharova gibi isimlerden destek gördü.
Dayton Anlaşması ve Yüksek Temsilci Gerilimi
Şubat ayından bu yana Dodik, ülkenin uluslararası barış elçisi Christian Schmidt’in kararlarına karşı geldiği için verilen bir yıl hapis ve altı yıl siyasetten men cezasını tanımadığını defalarca dile getirdi. Dodik, Sırp Cumhuriyeti’nde devlet düzeyindeki yargı ve güvenlik kurumlarının faaliyetlerini engellemeyi amaçlayan yasalar çıkardı, ancak bu yasalar Anayasa Mahkemesi tarafından askıya alındı. Dodik, Schmidt’in meşruiyetini sorgulayarak, onun 1995 Dayton Anlaşması‘na aykırı hareket ettiğini iddia ediyor.
Dayton Anlaşmasının Mirası
Dayton Anlaşması, 1992-1995 yılları arasında Boşnaklar, Sırplar ve Hırvatlar arasında yaşanan kanlı savaşı sona erdirmişti. Anlaşma, ülkeyi Sırpların çoğunlukta olduğu Sırp Cumhuriyeti (RS) ve Bosna Hersek Federasyonu (FBiH) olmak üzere iki ana idari birime ayırdı. Bu karmaşık yapı, dünyanın en komplike siyasi sistemlerinden birini oluşturdu. Yıllardır çeşitli görevlerde bulunan Dodik, Sırp Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı yönündeki çağrılarıyla istikrarsızlık endişelerini artırırken, bu eylemleri nedeniyle ABD ve İngiltere‘nin yaptırımlarına maruz kaldı.
Savaş Sonrası İstikrarın En Büyük Sınavı
Dodik’in devlet kurumlarına ve Yüksek Temsilci’ye meydan okuması, ülkenin AB üyelik sürecindeki en büyük sınav olarak görülüyor. Mart ayında hakkında tutuklama emri çıkarılan Dodik, bu süreçte Sırbistan, İsrail ve Rusya’ya seyahat etti. Nisan ayında ülkesine döndüğünde ise devlet güvenlik teşkilatının kendisini tutuklama girişiminin engellenmesiyle gerilim yeniden tırmandı. Kriz, Dodik’in Temmuz’da gönüllü olarak ifade vermesiyle bir nebze olsun yatıştı. Bosna yasalarına göre Dodik, hapis cezasını para cezasına çevirebiliyor. Bölgedeki gerilim üzerine Avrupa barış gücü EUFOR asker sayısını artırırken, NATO Genel Sekreteri Mark Rutte, “Zor kazanılan barışın tehlikeye atılmasına izin vermeyeceğiz” diyerek Bosna’nın toprak bütünlüğüne desteklerini yineledi.