NASA tarafından 2022 yılının sonlarında gerçekleştirilen Çift Asteroid Yönlendirme Testi (DART), gezegenimizi tehdit etme potansiyeli taşıyan gök cisimlerine yönelik bir koruma stratejisi olarak tarihi bir başarıya imza atmıştı. Bu görevde, Didymos asteroidinin yörüngesindeki Dimorphos adlı uyduya küçük bir uzay aracı saatte yaklaşık 22.500 kilometre hızla kasıtlı olarak çarptırılmış ve yörüngesi başarıyla değiştirilmişti. Bu başarı, insanlık için türünün ilk örneğiydi.
Fakat, bu olayın üzerinden geçen zamanda çarpışmanın etkileri üzerine toplanan yeni veriler, uzaya fırlatılan kaya parçalarının yarattığı yeni bir dinamik gibi beklenmedik sonuçları gözler önüne serdi.
Planetary Science Journal’da geçtiğimiz hafta neşredilen bir makaleye göre, Maryland Üniversitesi öncülüğündeki bir astronomi ekibi, çarpışmanın Dimorphos’u yörüngesinden çıkarmakla kalmayıp, aynı zamanda uzaya çok sayıda büyük kaya parçası fırlattığını saptadı. Yapılan incelemelerde, bu parçalardan bazılarının çarpan DART aracının taşıdığı enerjinin üç mislinden daha fazlasına sahip olduğu anlaşıldı.
Maryland Üniversitesi’nden araştırmacı ve makalenin başyazarı olan Tony Farnham, durumu şu sözlerle özetledi: “Bir asteroidi yörüngesinden çıkarmayı başardık. DART’ın doğrudan etkisi bu değişimi sağladı, ancak savrulan kayalar da neredeyse aynı büyüklükte ek bir itki oluşturdu.” Farnham, bu olgunun, gelecekteki gezegen savunma misyonlarında hesaba katılması zorunlu olan yeni fiziksel dinamikler ortaya koyduğunu ifade ediyor.
Çarpışmanın ardından bölgeyi incelemekle görevlendirilen ve İtalyan Uzay Ajansı tarafından geliştirilen LICIACube isimli küçük uydu aracılığıyla, bilim insanları Dimorphos’tan kopan 104 adet kaya parçasını izleyebildi. Çapları 20 santimetre ile 3,6 metre arasında değişen bu parçaların uzay boşluğuna gelişigüzel bir şekilde yayılmadığı gözlemlendi.
Tony Farnham, bu gözlemi şu şekilde detaylandırdı: “Kaya parçalarının uzayda rastgele dağılmadığını gördük. İki belirgin küme halinde toplanmışlardı ve diğer bölgelerde neredeyse hiç materyal yoktu. Bu da burada henüz anlayamadığımız bir şeyin etkili olduğunu gösteriyor.”
Araştırmacılar, çarpışmadan hemen önce ne olduğuna dair bir hipotez geliştirdi. Bu hipoteze göre, DART uzay aracının güneş panelleri, ana gövde Dimorphos’a çarpmadan saniyeler önce Atabaque ve Bodhran isimli iki büyük kayayla temas etmiş olabilir.
Maryland Üniversitesi astronomi profesörlerinden Jessica Sunshine, DART aracının yüzeyi büyük kayalarla dolu, oldukça düzensiz bir bölgeye isabet ettiğini ve fırlatılan malzemenin bu nedenle ipliksi ve dağınık bir dağılım sergilediğini belirtti.
Avrupa Uzay Ajansı’nın 2026 yılında bölgeye varması planlanan Hera misyonu sayesinde Dimorphos ve etrafındaki enkazın mevcut durumu yerinde incelenebilecek. Bu gelişme, bilim insanlarına çok daha kesin veriler sağlayacaktır.
Sunshine, elde edilen bu bulguların gelecekteki gezegen savunma görevlerinin planlaması için ne denli önemli olduğunu vurgulayarak sözlerini tamamlıyor: “Eğer üzerimize doğru gelen bir asteroidi belirli bir miktar saptırmamız gerekiyorsa, tüm bu ince ayrıntılar son derece kritik hale geliyor. Bunu bir kozmik bilardo oyunu gibi düşünebilirsiniz. Eğer tüm değişkenleri hesaba katmazsak, topu deliğe sokamayabiliriz.”