5510 sayılı Kanun’un 4. maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında yer alan bireyler, BAĞ-KUR tarım sigortalıları olarak tanımlanmaktadır (Mülga 2926 sayılı Kanun kapsamındakiler de bu gruba dahildir). Bu sigortalıların bildirimleri, kanunla kurulmuş meslek kuruluşları olan ziraat odaları veya bu odaların bulunmadığı yerlerde tarım il/ilçe müdürlükleri tarafından, kayıt tarihini takiben en geç bir ay içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na (SGK) iletilir. Tarım sigortalılarının doğrudan kendilerinin de bildirim yapma hakkı bulunmaktadır. Bu kişilerin sigortalılık statüsü; tarımsal faaliyetlerinin son bulması, 6. maddenin birinci fıkrasının (ı) bendi gereğince muafiyet kapsamına girmeleri ya da 65 yaşını doldurarak talepte bulunmaları halinde sona erer. İlgili meslek kuruluşu olan ziraat odalarının, bu tür durum değişikliklerini 10 gün zarfında SGK’ya bildirme yükümlülüğü vardır.
Ziraat odaları, Türkiye’de tarımsal faaliyet yürüten tüm gerçek ve tüzel kişilerin yasal olarak üye olmak zorunda olduğu meslek örgütleridir. 9/1/2025 tarihli ve 7538 sayılı Kanun’un 16. maddesi ile 5510 sayılı Kanun’a geçici 107. madde eklenmiştir. Bu maddeye göre, “Bu Kanunun 4 üncü maddesinin birinci fıkrasının (b) bendinin (4) numaralı alt bendi kapsamında faaliyette bulunanların tarımsal faaliyetlerinin başlaması ve sonlanmasına ilişkin olarak ilgili meslek kuruluşlarınca 8 inci maddesinin üçüncü fıkrası ve 9 uncu maddesinin üçüncü fıkrasında belirtilen bu maddenin yürürlük tarihinden önceki sürelere ait bildirim yükümlülüklerinin bu maddenin yürürlük tarihinden önce kanuni süresi dışında yerine getirilmiş olması veya bu maddenin yürürlük tarihinden itibaren 6 ay içinde yerine getirilmesi durumunda idari para cezası uygulanmaz. Bu yükümlülükler için bu maddenin yürürlük tarihinden önce uygulanan idari para cezaları, kesinleşip kesinleşmediğine bakılmaksızın terkin edilir, ancak tahsil edilmiş tutarlar red ve iade veya mahsup edilmez. Bu maddenin uygulanmasına ilişkin diğer usul ve esaslar Kurum tarafından belirlenir.” Maddenin yürürlüğe giriş tarihi 15/1/2025 olup, belirtilen 6 aylık af süresi 15/7/2025 tarihinde dolacaktır.
Söz konusu yasal düzenleme, BAĞ-KUR tarım sigortalılarının sigortalılık başlangıç ve bitiş bildirimlerini yasal sürede yapmayan meslek kuruluşlarına yönelik idari para cezalarının kaldırılmasını amaçlamaktadır. Fakat, bu düzenlemeden önce tahsil edilmiş olan ceza tutarlarının iadesi veya mahsubu yapılmayacaktır. Ziraat odaları, 2021 yılından bu yana tarım sigortalılarının bildirimlerini SGK’ya online platformlar üzerinden yapmaya başlamıştır; daha önceki süreçte ise bu işlemler kağıt ortamında yürütülmekteydi. Ziraat odası kayıtlarının güncel olmaması, hem tarım sigortalıları hem de SGK için sigortalama süreçlerinde ciddi zorluklara ve tarım sektöründe yüksek oranda kayıt dışılığa neden oluyordu. Tarım sigortalılarının tescil süreci, diğer BAĞ-KUR’lulara göre önemli bir farklılık gösterir. Örneğin, bir vergi mükellefinin kaydı SGK’ya geç bildirilse dahi, SGK tescili 3 yıl geriye dönük olarak yapabilir. Ancak tarım sigortalılarının sigortalılığı, ziraat odasına kayıt tarihinden itibaren bir yıl içinde bildirilirse kayıt tarihinden, bu süre geçtikten sonra bildirilirse SGK’ya bildirimin yapıldığı tarihten itibaren başlatılır. Dolayısıyla, SGK’ya yapılan geç bildirimler, sigortalılar için hak kaybına, SGK içinse kayıt dışılığa yol açmaktadır. İdari para cezalarının affedilmesi, ziraat odalarının kayıtlarını SGK ile paylaşmasını teşvik edecektir. Bu durum, daha önce idari para cezası endişesiyle bildirimi yapılmamış tarım sigortalılarının SGK sistemine dahil edilmesini sağlayacaktır.
Ancak bu durumun potansiyel olumsuz sonuçları da bulunmaktadır. Ziraat odasında kaydı olmasına rağmen SGK’ya BAĞ-KUR kapsamında bildirimi yapılmamış ve bu sebeple tarım sigortalısı sayılmayan kişilerin 15/7/2025 tarihine kadar tescil edilmesi, bazı mağduriyetlere yol açabilir. Özellikle, 2022 sayılı Kanun uyarınca 65 yaş veya engelli aylığı alanlar ile 5510 sayılı Kanun kapsamında yetim aylığı alanların aylıkları kesilebilir. Dul aylığı alanların aylıklarında ise azalma meydana gelebilir. Ayrıca, genel sağlık sigortası primleri devlet tarafından karşılanan vatandaşlar, bu primleri kendileri ödemek zorunda kalabilirler. Bu tür olumsuzlukları yaşamak istemeyen ve ziraat odası kaydı (Çiftçi Kayıt Sistemi Kaydı) bulunan ancak SGK tarafından henüz BAĞ-KUR tescili yapılmamış kişilerin dikkatli olması gerekmektedir.
Bu potansiyel mağduriyetleri önlemek amacıyla, risk altındaki vatandaşların belirli adımları atması kritik önem taşımaktadır. 65 yaşın üzerindeki kişilerin, 15/7/2025 tarihinden evvel SGK’nın ilgili birimlerine bir dilekçe ile başvurarak bu kapsamda sigortalı olmak istemediklerini beyan etmeleri gerekmektedir. 65 yaşın altındaki bireylerin ise SGK tarafından re’sen sigortalı sayılmamak için bağlı oldukları ziraat odalarından bir muafiyet belgesi temin etmeleri zorunludur. Uygulamaya dair yasal çerçeve 2025 yılının Ocak ayında Resmi Gazete’de yayımlanmış olmasına rağmen, SGK henüz konuya ilişkin bir genelge yayımlamamıştır. Buna karşın, SGK’nın sosyal güvenlik il ve merkez müdürlüklerini konu hakkında bilgilendirdiği ve bu birimlerin de vatandaşları yönlendirme çalışmaları yürüttüğü bilinmektedir.