İsrail’de Koalisyon Çatırdıyor: Haredi Partisi Hükümetten Çekildi
İsrail Başbakanı Binyamin Netanyahu liderliğindeki aşırı sağcı koalisyon hükümeti, önemli bir siyasi krizle karşı karşıya. İsrail basınında yer alan haberlere göre, Haredi Degel HaTorah Partisi, hükümetten ve koalisyondan çekildiğini resmen duyurdu.
Partinin bu kararı, dini liderleri haham Moshe Hillel Hirsch ile Dov Lando‘nun parti yetkililerine gönderdiği mektubun ardından geldi. Çekilme kararından önce, Haredi partilerinin İsrail Meclisi Dışişleri ve Savunma Komitesi Başkanı Yuli Edelstein ile bir araya geldiği ancak kendilerine sunulan yasa taslağından memnun kalmadıkları öğrenildi.
Hükümetin bir diğer ortağı olan Ultra Ortodoks Şas Partisi‘nin de benzer görüşlere sahip olduğu, ancak henüz resmi bir açıklama yapmadığı belirtiliyor.
Krizin Fitilini Ateşleyen Mektup ve Ültimatom
Degel HaTorah Partisi hahamları tarafından parti yetkililerine gönderilen mektupta, zorunlu askerlik yasa tasarısının İsrail Meclisinden geçmemesi durumunda derhal hükümetten çekilme talimatı verilmişti. Mektupta yer alan ifadeler krizin ciddiyetini ortaya koydu:
“İsrail yönetimi, Tevrat öğrencileri ve dini okulların öğrencilerine karşı düzenlemeleri yapma yükümlülüklerini yerine getirme konusunda yine başarısız oldu. Bu nedenle de hükümetteki ortaklığı derhal bitirme talimatı veriyorum.”
Partinin çekilmesi, hükümetin hemen devrilmesine yol açmasa da, sorunun çözülmemesi halinde koalisyonun yaz tatilinin ardından düşme tehlikesiyle karşı karşıya kalacağı ifade ediliyor.
Tartışmaların Merkezindeki Konu: Haredilerin Askere Alınması
İsrail’de uzun yıllardır devam eden Haredilerin askerlikten muaf tutulması tartışması, mevcut krizin temelini oluşturuyor.
Yıllardır Süren Muafiyet Tartışması
İsrail yasalarına göre 18 yaşını dolduran her vatandaşın zorunlu askerlik hizmetini yapması gerekirken, Haredi erkeklerin bu hizmetten muaf tutulması ülke siyasetinde derin ayrılıklara neden oluyordu.
7 Ekim Sonrası Değişen Dengeler
İsrail’in 7 Ekim 2023‘ten itibaren başta Gazze Şeridi olmak üzere bölgedeki artan askeri operasyonları, asker ihtiyacını artırdı. Bu durum, Haredilerin de orduya katılması yönündeki baskıları yoğunlaştırdı.
Yüksek Mahkeme’nin Tarihi Kararı
İsrail Yüksek Mahkemesi, 25 Haziran 2024‘te verdiği kararla, Haredi erkeklerin zorunlu askerlikten muaf tutulmasının yasal bir dayanağı olmadığına hükmetti. Mahkeme, askerliğe uygun olanların göreve alınması gerektiğini belirtti. Bu kararın ardından hükümet, askere alınmaya uygun yaklaşık 80 bin Haredi erkekten 24 binine celp gönderdi.
Siyasi Krizin Tırmanışı ve İstifa
Ultra Ortodoksların askerlikten muafiyetini sağlayacak bir yasanın çıkarılamaması, Netanyahu’nun Haredi koalisyon ortaklarının meclisi boykot etmesine yol açtı. Bu durum, meclisin feshi için oylama yapılmasına kadar varan bir siyasi gerilime neden oldu. Fesih oylamasında yeterli çoğunluk sağlanamasa da kriz derinleşti. Bu süreçte İsrail İskan Bakanı Yitzhak Goldknopf, meclisin feshi için sunulan tasarının reddedilmesinin ardından kabineden istifa etmişti.