Slovakya’nın AB Yaptırımlarına Karşı Stratejik Doğalgaz Hamlesi
Slovakya Başbakanı Robert Fico, Avrupa Birliği’nin Rusya’ya yönelik yeni yaptırım paketini onaylamak için kritik bir şart öne sürdü. Fico, ülkesinin Rus gazı ithalatını 2034 yılına kadar sürdürebilmesi için yasal bir muafiyet talep ettiğini açıkladı. Avrupa Komisyonu ise bu talebi, yaptırımların ruhuna aykırı olduğu gerekçesiyle prensipte reddediyor.
Başbakan Fico, sosyal medya üzerinden yaptığı açıklamada, “En iyi çözüm, Slovakya’ya Rusya’nın Gazprom şirketiyle olan ve 2034’e kadar uzanan kontratını yerine getirmesine izin veren bir muafiyeti sağlamaktır,” ifadelerini kullandı.
Muafiyet Talebinin Arkasındaki Gerekçeler
Slovakya’nın temel itirazı, AB’nin yeni yaptırım planı çerçevesinde 2027 yılı sonuna kadar Rus fosil yakıtlarının tamamen sonlandırılması hedefine yönelik. Ülke, bu durumun yaratacağı olumsuz ekonomik ve sosyal sonuçlara dikkat çekiyor. Slovakya’nın endişeleri şunlardır:
- Tüketici fiyatlarında yaşanabilecek artışlar
- Ülkenin rekabet gücünün zayıflaması
- Enerji güvenliğinin tehlikeye girmesi
AB’nin Yol Haritası ve Hukuki Tartışmalar
AB tarafından Mayıs ayında açıklanan ve Haziran’da taslağı sunulan yasa, Rusya ile yapılan kısa ve uzun vadeli gaz sözleşmelerinin kademeli olarak yasaklanmasını içeriyor. Bu tür kararların alınması için nitelikli çoğunluk yeterli olurken, Slovakya’nın talep ettiği gibi bir muafiyetin sağlanması için tüm üye ülkelerin oybirliği gerekiyor.
Tazminat Endişeleri ve ‘Mücbir Sebep’ Savunması
Zirve sırasında Fico, Gazprom’un sözleşmenin ihlali nedeniyle 16 ila 20 milyar euro arasında bir dava açabileceği riskini gündeme getirdi. Ancak Avrupa Komisyonu, yaptırımların hukuken “mücbir sebep” sayılacağını ve bu durumun hem devletleri hem de şirketleri olası tazminat taleplerinden koruyacağını savunuyor.
Brüksel ve Bratislava Arasındaki Yoğun Müzakereler
İki taraf arasında enerji kaynaklarının çeşitlendirilmesi, komşu ülkelerle bağlantıların güçlendirilmesi ve fiyat dalgalanmalarının önlenmesi amacıyla teknik görüşmeler yapıldı. Fico, bu görüşmeleri “yapıcı” olarak nitelendirse de temel taleplerinden geri adım atmadı. Bu çıkmaz, Almanya’dan Friedrich Merz ve Polonya Başbakanı Donald Tusk gibi liderlerin de sürece dahil olmasına neden oldu.
Komisyon Başkanı’nın Teklifi Yetersiz Bulundu
Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen, Fico’ya gönderdiği üç sayfalık bir mektupla çözüm arayışını sürdürdü. Mektupta, doğrudan bir muafiyet yerine şu alternatifler sunuldu:
- Yaptırımların hane halkı ve sanayi üzerindeki etkilerini hafifletmek için devlet yardımı ve AB fonları kullanma imkanı.
- Gaz yasağını askıya alabilecek bir “acil durum düğmesi” mekanizmasının kriterlerinin netleştirilmesi.
Ancak mektupta özel bir finansal paket veya talep edilen muafiyet yer almadı. Fico, koalisyon ortaklarının bu teklifi “yetersiz” olarak değerlendirdiğini belirterek, Slovakya’nın AB’nin 18. yaptırım paketinin oylamasının ertelenmesini isteyeceğini duyurdu.
Uluslararası Tepkiler ve Gelecek Senaryoları
AB Dışişleri ve Güvenlik Politikası Yüksek Temsilcisi Kaja Kallas, Slovakya’nın vetosu karşısında yaşadığı hayal kırıklığını dile getirdi ve teknik görüşmelerin hafta sonuna kadar bir anlaşmayla sonuçlanmasını umduğunu belirtti. Öte yandan, Fico’nun 2034’e kadar Rus gazı alma ısrarı, olası bir Donald Trump başkanlığındaki ABD’nin dış politika hedefleriyle de çatışma potansiyeli taşıyor. Trump, 50 gün içinde barış sağlanmazsa Rusya ve ticaret ortaklarına “ağır tarifeler” uygulama tehdidinde bulunmuştu.