Avrupa Komisyonu tarafından salı günü kamuoyuna duyurulan son ‘Hukukun Üstünlüğü Raporu’, Macaristan’ın demokratik gerileme konusundaki endişeleri gidermede yetersiz kaldığını ortaya koydu. Bu durum, Brüksel’in dondurmuş olduğu 18 milyar euro tutarındaki uyum ve toparlanma fonlarının serbest bırakılmasını halen uzak bir ihtimal olarak bırakıyor.
Raporda belirtildiğine göre, Macaristan geçen yıl kendisine sunulan sekiz tavsiyeden yedisinde ‘hiçbir ilerleme’ göstermedi. Bu tavsiyeler arasında lobi faaliyetleri kurallarının reforme edilmesi, üst düzey yolsuzlukla mücadelenin etkinleştirilmesi ve kamu medyasının bağımsızlığının pekiştirilmesi gibi kritik başlıklar bulunuyordu.
Avrupa Komisyonu’nun Adaletten Sorumlu Üyesi Michael McGrath, raporun tanıtımında şu ifadeleri kullandı: “Geçen yıl sunulan tavsiyelerle ilgili daha fazla ilerleme kaydedemediğimizi bildirmek hayal kırıklığı yaratıyor. Keşke durum farklı olsaydı ve Macar halkı, ki kendileri büyük ölçüde AB yanlısı, bu fonlardan faydalanabilseydi. Ancak bunun için hukukun üstünlüğüne tam uyum gerekiyor.”
McGrath, aynı zamanda Macaristan’daki sivil toplum kuruluşları için “kötüleşen ortam” ve “hukuki belirsizlik” konularında endişelerini dile getirdi. Bu duruma örnek olarak, Onur Yürüyüşü’nün yasaklanması (etkinlik daha sonra farklı bir formatta gerçekleştirilmişti) ve yurt dışından finansman sağlayan STK’lara yönelik şeffaflık yasası tasarısı gibi iki önemli gelişmeyi vurguladı.
Halihazırda dondurulmuş olan 18 milyar euro, yaklaşık 8,4 milyar euro’luk uyum fonu ve 9,5 milyar euro’luk COVID-19 toparlanma fonunu içeriyor. Bu fonların serbest bırakılmasının ön koşulu, Macaristan’ın belirli yasa değişikliklerini de kapsayan tematik şartlara uymasıdır.
Macaristan, daha önce yargının bağımsızlığını güçlendirmeyi ve mahkemeler üzerindeki siyasi müdahaleleri azaltmayı hedefleyen bir reform sayesinde 10,2 milyar euro’luk bir fon diliminin serbest kalmasını sağlamıştı. Ne var ki, bu karar Avrupa Parlamentosu tarafından mahkemeye taşınmıştı.
Kalan 18 milyar euro’luk kısım ise bloke edilmiş durumda ve ufukta yakın bir çözüm görünmüyor.
Bu finansal uyuşmazlık, Brüksel ve Budapeşte arasında senelerdir devam eden gerilimi daha da tırmandırmış durumda. Macaristan Başbakanı Viktor Orbán, Komisyon’u “mali şantaj” uygulamak ve ülkesinin iç meselelerine müdahale etmekle itham ediyor.
Ayrıca Orbán, Avrupa Adalet Divanı’nın Macaristan’ın iltica yasalarını “benzeri görülmemiş” bir şekilde ihlal ettiği yönündeki kararı neticesinde kesilen cezayı ödemeyi de reddediyor. Söz konusu ceza, 200 milyon euro’luk bir toplu ödeme ve yasalara aykırılık sürdüğü her gün için 1 milyon euro’luk ek cezayı kapsıyor. Bu günlük ceza, Macaristan’a tahsis edilen AB bütçesinden düşülmektedir.
McGrath bu konudaki net tavrını şu sözlerle ortaya koydu: “Avrupa Adalet Divanı kararlarına uymak bir tercih meselesi değil; bu, AB üyesi devletlerin bağlayıcı yükümlülüğüdür. AB hukukunun üstünlüğü mutlak olup, her zaman saygı gösterilmelidir.”
Temel haklar ve demokrasi meselesinin, Avrupa Komisyonu Başkanı Ursula von der Leyen’in yaz tatili öncesinde sunması beklenen 2028-2034 dönemini kapsayan yeni çok yıllı AB bütçesi müzakerelerinde de merkezi bir yer tutması öngörülüyor. Von der Leyen, AB fonlarının tahsisi ile Hukukun Üstünlüğü Raporu’na uyum arasında daha katı bir bağ kurulacağı yönünde taahhütte bulunmuştu.