Gaz Çıkarmanın Arkasındaki Gerçekler
Gaz çıkarmak çoğu zaman rahatsızlık verici ve utandırıcı bir durum olarak görülse de, aslında sağlıklı bir sindirim sisteminin göstergesi olabilir. Gaz yapan yiyecekler genellikle kalp sağlığını destekleyen, lif açısından zengin ve karmaşık karbonhidratlar içeren besinlerdir. Vücudumuz bu karbonhidratları doğrudan sindiremez; ancak bağırsaklarımızdaki faydalı bakteriler bu maddeleri parçalayarak enerji üretir ve bu süreçte gaz ortaya çıkar. Peki, hangi yiyecekler daha fazla gaz yapar, hangileri kötü kokuya sebep olur ve bu durum ne zaman bir sağlık sorununa işaret eder?
Gaz ve Şişkinliğe Neden Olan 8 Besin Grubu
1. Yağlı Yiyecekler
Yağlı gıdalar, sindirim sürecini yavaşlatır. Midede daha uzun süre kalan yiyecekler fermente olarak gaz oluşumuna ve kötü kokuya neden olabilir. Özellikle yağlı etler, sülfür içeren metiyonin adlı bir amino asit bakımından zengindir. Bağırsak bakterileri bu sülfürü, çürük yumurta kokusuyla bilinen hidrojen sülfide dönüştürerek gazın kokusunu ağırlaştırır.
2. Baklagiller
Fasulye, mercimek gibi baklagiller hem yüksek lif içerir hem de vücudun sindirmekte zorlandığı rafinoz adlı karmaşık bir şeker barındırır. Bu şekerler doğrudan bağırsaklara ulaşır ve burada bakteriler tarafından enerji kaynağı olarak kullanılır. Bu fermantasyon süreci hidrojen, metan ve kokuya neden olan sülfür gazlarının üretilmesine yol açar.
3. Yumurta
Genel kanının aksine, yumurta tek başına çoğu insanda belirgin bir gaz yapmaz. Ancak, sülfür yüklü metiyonin içerdiği için gazın kötü kokmasına neden olabilir. Bu nedenle yumurtayı, gaz yapan fasulye veya yağlı etler gibi yiyeceklerle birlikte tüketmekten kaçınmak iyi bir fikir olabilir. Eğer yumurta tükettikten sonra şişkinlik ve gaz yaşıyorsanız, bu durum bir yumurta intoleransına işaret ediyor olabilir.
4. Soğan ve Benzeri Sebzeler
Soğan, sarımsak, pırasa ve enginar gibi sebzeler, fruktan adı verilen bir tür karbonhidrat içerir. Fruktanlar, birçok kişide gaz ve şişkinliğe yol açabilen sindirimi zor moleküllerdir.
5. Süt ve Süt Ürünleri
İnek ve keçi sütünden elde edilen peynir, yoğurt gibi ürünler laktoz adlı bir şeker içerir. Dünya nüfusunun yaklaşık yüzde 65’i belirli bir derecede laktoz intoleransına sahiptir. Bu kişilerde laktoz sindirilemediğinde, bağırsaklarda bakteriler tarafından fermente edilir ve bu da gaz birikimine ve şişkinliğe neden olur.
6. Buğday ve Tam Tahıllar
Yulaf ve buğday gibi tahıllar, hem gaz yapan fruktanları hem de lifi bol miktarda içerir. Bu nedenle ekmek, makarna ve diğer tam tahıllı ürünler gaz oluşumunu artırabilir. Ayrıca buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan glüten, glüten intoleransı olan kişilerde gaz ve şişkinlik gibi semptomlara yol açabilir.
7. Brokoli, Karnabahar ve Lahana
Brokoli, karnabahar, Brüksel lahanası ve kara lahana gibi turpgiller ailesinden sebzeler lif açısından son derece zengindir. Bu yüksek lif miktarı, sindirim sistemini zorlayabilir. Bağırsak bakterileri bu lifleri fermente ederek enerjiye dönüştürürken bol miktarda gaz üretir. Bu sebzelerin çoğu aynı zamanda sülfür içerdiğinden oluşan gazın kokusu da keskin olabilir.
8. Meyveler
Elma, mango ve armut gibi bazı meyveler, fruktoz adı verilen doğal bir şeker açısından zengindir. Bazı insanlar fruktozu sindirmekte zorlanır ve bu meyveleri tükettiklerinde gaz sorunu yaşayabilirler. Ancak fruktoz intoleransı, laktoz intoleransı kadar yaygın bir durum değildir.
Gaz ve Şişkinlik Nasıl Yönetilir?
Meyve, sebze ve baklagiller gaz yapabilse de, sağlığa olan faydaları nedeniyle bu besinleri diyetten çıkarmak yerine tüketim şeklini düzenlemek daha doğrudur. Lifli gıdalara alışkın değilseniz, diyetinize bu besinleri yavaş yavaş ekleyerek sindirim sisteminize zaman tanıyın.
Yeterli miktarda su içmek, kabızlığı önleyerek gaz oluşumunu azaltmaya yardımcı olur. Çünkü bağırsakta uzun süre bekleyen dışkı, fermente olarak daha fazla ve kötü kokulu gaz üretir. Her öğünde ve gün boyunca su içmeyi alışkanlık haline getirin.
İngiltere Ulusal Sağlık Servisi (NHS), gaz ve şişkinliği hafifletmek için nane çayı içilmesini önermektedir. Gazlı içeceklerden, sakız çiğnemekten ve yemekleri hızlı yemekten kaçınmak da yutulan hava miktarını azaltarak gazı önleyebilir.
Ne Zaman Endişelenmeli ve Doktora Başvurmalı?
Çoğu durumda gaz çıkarmak endişe edilecek bir durum değildir ve genellikle tedavi gerektirmez. Ancak aşırı veya sürekli gaz, altta yatan daha ciddi bir sağlık sorununun belirtisi olabilir. Eğer bu durumdan endişe duyuyorsanız veya kötü kokulu gaz, kullandığınız bir ilacın yan etkisi olabileceğinden şüpheleniyorsanız, bir doktora danışmanız en doğrusu olacaktır.