Ortadoğu’nun Gizemli Topluluğu: Dürziler
Ortadoğu’daki son jeopolitik gelişmeler ve özellikle İsrail’in Suriye’ye yönelik saldırıları, bölgenin en kapalı topluluklarından biri olan Dürzileri yeniden dünya gündemine taşıdı. Suriye, Lübnan, İsrail ve Ürdün gibi ülkelerde yaşayan Dürziler, hem özgün inanç sistemleri hem de stratejik coğrafi dağılımlarıyla dikkat çekmektedir.
Dürziliğin Kökeni ve İnanç Sistemi
Dürzi inancı, 11. yüzyılda Mısır’daki Fatımi Halifesi el-Hakim bi Emrillah döneminde, Şii mezhebinin İsmailî kolundan doğmuştur. Topluluk adını, Hamza bin Ali’nin öğrencilerinden Muhammed ed Dürzi’den alsa da, Dürziler onu kurucu olarak görmez ve öğretilerinin temelini Hamza bin Ali’ye dayandırır.
İslam’dan Ayrışan Özgün Bir İnanç
Kökenleri İslamiyet’e dayansa da Dürzilik, zamanla farklı inançlardan etkilenerek kendine özgü bir yapıya bürünmüştür. Dürziler, İslam’ın temel ibadetleri olan namaz, oruç ve hac gibi ritüelleri yerine getirmezler. Bu nedenle kendilerini Müslüman olarak tanımlamazlar ve inançları İslamiyet’ten bağımsız olarak kabul edilir. Bu durum, Dürzileri yaşadıkları bölgelerde kapalı bir azınlık topluluğu haline getirmiştir. İnançlarını yayma amacı gütmeyen Dürziler, kendi dinlerine geçişe veya dinden çıkışa izin vermezler. Dini metinleri ise sadece inanca mensup kişiler okuyabilir.
Dürzi Nüfusunun Coğrafi Dağılımı
Dünya genelinde Dürzi nüfusunun 1 ila 2.5 milyon arasında olduğu tahmin edilmektedir. Nüfusun yoğunlaştığı başlıca bölgeler şunlardır:
- Suriye: Yaklaşık 700 bin Dürzi’nin yaşadığı Suriye, en büyük Dürzi nüfusuna ev sahipliği yapmaktadır. Nüfusun çoğu, “Cebel el-Dürz” (Dürzi Dağları) olarak bilinen Süveyda bölgesinde yoğunlaşmıştır. Bu yoğunluk, onlara Suriye siyasetinde önemli bir rol vermektedir.
- Lübnan: Yaklaşık 300 bin Dürzi nüfusu ile ikinci sırada yer almaktadır.
- İsrail: Çoğunluğu Golan Tepeleri’nde olmak üzere yaklaşık 100 bin Dürzi yaşamaktadır. İsrail, bu nüfusa dayanarak diğer ülkelerdeki Dürzilerle ilgili konularda söz sahibi olduğunu iddia etmektedir.
Suriye İç Savaşı’nda Dürzilerin Stratejik Duruşu
Suriye iç savaşı sırasında Dürziler, Beşar Esad rejimine karşı açıkça muhalif bir tavır sergilemekten kaçınmış, ancak tam olarak rejim yanlısı bir pozisyon da almamışlardır. Özellikle Süveyda‘daki yerel savunma birlikleri, hem rejim güçleriyle hem de muhalif gruplarla duruma göre çatışmalara girmiştir. Bu esnek ve tarafsız duruş, Dürzilerin tarih boyunca benimsediği hayatta kalma stratejisinin bir yansıması olarak görülmektedir.
Dürzi İnancının Temel İlkeleri
Dürzilik, tevhid (Tanrı’nın birliği) esasına dayanan, İslam’ın batıni (ezoterik) yorumlarından beslenen özgün bir teolojik yapıya sahiptir.
Tevhid, Tecelli ve Reenkarnasyon
Dürziler, Tanrı’nın belirli dönemlerde insan suretinde tecelli ettiğine ve bu zuhurun en yücesinin Fatımi Halifesi el-Hakim bi Emrillah olduğuna inanırlar. Hakim’in ölümünü bir “gizlenme” (gaybet) olarak kabul eder ve kıyametten önce geri döneceğine inanırlar. İbadetleri, dışa dönük ritüellerden çok içsel ahlaki disipline ve toplumsal sadakate dayanır. Cennet ve cehennem yerine tenasüh (reenkarnasyon) inancı vardır; iyilerin daha iyi, kötülerin ise daha kötü şartlarda yeniden doğduğuna inanılır.
Toplumsal Yapı ve Ahlaki Esaslar
Dürzi toplumu, “uqqal” (bilginler) ve “cuhhal” (sıradan halk) olarak ikiye ayrılır. Sadece uqqal sınıfı, dini metinlere ve öğretinin derinliklerine tam erişim hakkına sahiptir. Dürziliğin yedi temel ilkesi şunlardır:
- Doğru konuşmak
- Diğer Dürzileri korumak
- İnançlara bağlı kalmak
- Şeytandan ve kötülükten uzak durmak
- Önceki inançları tamamen terk etmek
- Tanrı’nın mutlak birliğine inanmak
- Tanrı’nın emirlerine uymak
Son Gelişme: İsrail’in Şam Saldırıları
İsrail, Suriye hükümetine bağlı güçlerin Süveyda kentine kaydırılmasına tepki olarak Şam’a yönelik hava saldırıları düzenledi. İsrail Ordu Radyosu’nun paylaştığı bilgilere göre, saldırılar bir “uyarı” niteliği taşıyordu ve Şam’daki Suriye Cumhurbaşkanlığı Sarayı ile Savunma Bakanlığı gibi stratejik hedefler vuruldu. Ayrıca, İsrail ordusunun şu ana kadar Suriye’nin güneybatısındaki Süveyda’ya en az 160 hava saldırısı düzenlediği ve bu saldırılarda Suriye ordusuna ait askeri hedeflerin vurulduğu bildirildi.